Hành Trình Thăng Tiến Của “GM Roberto, Chiclayo” Thành ĐGH Lêô XIV
Từ Peru Đến Vatican: Hành Trình Thăng Tiến Của “giám Mục Roberto, Chiclayo” Thành Đức Giáo Hoàng Lêô XIV
Trong một hành trình đầy cảm hứng từ vùng đất Nam Mỹ đến trung tâm Giáo hội Công giáo, Đức Giáo Hoàng Lêô XIV, người kế vị Đức Phanxicô, đã để lại dấu ấn sâu đậm tại Peru trước khi đảm nhận cương vị lãnh đạo tối cao của Giáo hội tại Vatican. Từng là Giám mục của Chiclayo, một thành phố phía bắc Peru, ngài đã sống một cuộc đời tận tụy phục vụ người nghèo, thể hiện tinh thần hòa giải và thiện chí trong một bối cảnh đầy thách thức về kinh tế, xã hội và chính trị. Bản tin này sẽ đưa chúng ta qua hành trình của ngài, từ những ngày đầu tại Chiclayo đến khoảnh khắc lịch sử khi ngài được bầu làm Giáo hoàng, đồng thời khám phá những di sản và ảnh hưởng của ngài đối với Giáo hội và cộng đồng.
Đức Giáo Hoàng Lêô XIV, tên khai sinh là Robert Prevost, sinh ra tại Hoa Kỳ và gia nhập Dòng Augustinô, một dòng tu khất thực nổi tiếng với tinh thần nghèo khó, cầu nguyện và truyền giáo. Dòng Augustinô, lấy cảm hứng từ Thánh Augustinô – vị thánh được mệnh danh là “Tiến sĩ của Ân sủng” – đã định hình con đường thiêng liêng và mục vụ của ngài. Từ năm 1985, Dòng Augustinô đã cử ngài đến Peru để thực hiện công cuộc truyền giáo, khởi đầu tại Chulucanas (1985–1986) và sau đó tại Trujillo (1988–1999), nơi ngài đảm nhận vai trò đào tạo các tu sĩ trẻ. Những năm tháng này đã giúp ngài hiểu sâu sắc về văn hóa, con người và những thách thức của Peru, một quốc gia đang đối mặt với nghèo đói, bất ổn chính trị và những ảnh hưởng của tội phạm ma túy.
Từ năm 2001 đến 2013, ngài được bầu làm Bề trên Tổng quyền Dòng Augustinô và cư trú tại Rôma. Trong thời gian này, ngài đã gặp Tổng Giám mục Buenos Aires, Jorge Mario Bergoglio, người sau này trở thành Đức Giáo Hoàng Phanxicô. Mối quan hệ này đã đóng vai trò quan trọng trong việc định hình sự nghiệp của ngài. Theo thần học gia Pháp Véronique Gauthier, giảng viên tại Giáo hoàng Học viện Peru, Đức Phanxicô nhìn nhận Robert Prevost không chỉ là một tu sĩ tận tụy mà còn là một nhà truyền giáo thực thụ, không bị cuốn vào tham vọng cá nhân hay sự nghiệp.
Năm 2014, Đức Phanxicô bổ nhiệm ngài làm Giám quản Tông tòa của Giáo phận Chiclayo, và sau đó là Giám mục chính thức của giáo phận này. Quyết định này không chỉ đánh dấu một bước ngoặt trong cuộc đời của ngài mà còn mở ra một chương mới cho Giáo phận Chiclayo, nơi ngài sẽ để lại những dấu ấn sâu sắc trong suốt 8 năm phục vụ (2014–2023).
Chiclayo, một thành phố với dân số khoảng 600.000 người, là trung tâm thương mại và văn hóa của vùng Lambayeque, nhưng cũng là nơi chịu ảnh hưởng nặng nề bởi nghèo đói, tham nhũng và bất ổn xã hội. Khi ngài đến Chiclayo vào cuối năm 2014, Giáo hội địa phương đang bị chi phối bởi những tư tưởng bảo thủ, chịu ảnh hưởng từ Opus Dei – một nhánh bảo thủ của Giáo hội Công giáo. Hai vị giám mục tiền nhiệm của ngài đều là thành viên của Opus Dei, và họ đã để lại dấu ấn sâu đậm trong cách tổ chức và quản lý giáo phận. Các chủng viện được điều hành bởi những nhà đào tạo từ Tây Ban Nha, và nhiều linh mục địa phương mang tư tưởng bảo thủ, tập trung vào phụng vụ và bí tích mà ít quan tâm đến các vấn đề xã hội.
Sự xuất hiện của một tu sĩ Dòng Augustinô như Robert Prevost đã gây ra không ít tranh cãi và nghi ngờ trong hàng giáo sĩ địa phương. Linh mục Dòng Tên Pedro Vasquez, một nhân chứng của thời kỳ này, nhớ lại: “Đức Phanxicô không thương Giáo phận Chiclayo: ngài gửi cho chúng tôi một người sùng đạo nhưng không biết tình trạng thực tế của chúng tôi.” Cha Pedro, một người ủng hộ thần học giải phóng – một phong trào nhấn mạnh việc phục vụ người nghèo và đấu tranh cho công lý xã hội – đại diện cho một luồng tư tưởng đối lập với sự bảo thủ của Opus Dei. Ông cho rằng việc bổ nhiệm một người ngoại quốc như Robert Prevost là một dấu hiệu cho thấy Vatican muốn thay đổi hướng đi của giáo phận, nhưng điều này không được đón nhận ngay lập tức.
Tuy nhiên, ngài không để những sự nghi ngờ này cản trở sứ mệnh của mình. Với tinh thần hòa giải và sự kiên nhẫn, ngài đã từng bước xây dựng lòng tin và thúc đẩy những cải cách cần thiết trong giáo phận. Thay vì áp đặt thay đổi, ngài chọn cách lắng nghe, đồng hành và làm việc cùng các linh mục và giáo dân để tạo ra một Giáo hội gần gũi hơn với người dân.
Một trong những đặc điểm nổi bật của ngài là khả năng hòa giải và xây dựng sự hiệp nhất trong một cộng đồng bị chia rẽ. Cha Jorge Millan, một linh mục từng làm việc trực tiếp với ngài, nhớ lại: “Chúng tôi ngạc nhiên khi thấy một tu sĩ Mỹ Dòng Augustinô đến đây. Chúng tôi nghĩ ngài sẽ mang theo các tu sĩ Dòng Augustinô, nhưng không, ngài làm việc với chúng tôi.” Thay vì sống tách biệt, ngài chọn ở chung với các linh mục trong nhà của giáo phận, ăn uống và sinh hoạt như một phần của cộng đồng. “Ngài không gọi chúng tôi là ‘con’ mà là anh em,” Cha Millan nói, nhấn mạnh tinh thần bình đẳng và huynh đệ mà ngài mang đến.
Ngài cũng tìm cách trao quyền cho giáo dân, một động thái mang tính cách mạng trong một giáo phận vốn quen với sự tập trung quyền lực vào hàng giáo sĩ. Bà Yolanda Diaz, một giáo viên nghỉ hưu và là một giáo dân nhiệt thành, nhớ lại: “Ngài nói với chúng tôi rằng chúng tôi thuộc về một Giáo hội nhập thể ở thế gian, một Giáo hội phi giáo sĩ. Điều này mang lại hy vọng lớn lao vì chúng tôi cần một sự thay đổi.” Với sự hỗ trợ của ngài, bà Diaz và các giáo dân khác đã thành lập Hội đồng Giáo phận, một cơ cấu bao gồm giáo dân, tu sĩ và linh mục, nhằm tham vấn và xây dựng kế hoạch mục vụ cho giáo phận.
Ông César Piscoya, một giáo dân từng làm việc với ngài từ những năm 1990, đóng vai trò quan trọng trong việc thực hiện các cải cách này. Ông nhớ lại: “Ngài đã giúp chúng tôi nhận ra giá trị của việc học tập và kỷ luật. Chúng tôi đã đồng hành cùng ngài trong các chuyến đi truyền giáo.” Dưới sự lãnh đạo của ngài, giáo phận bắt đầu tập trung vào các vấn đề xã hội, từ việc hỗ trợ người nghèo đến việc ứng phó với các khủng hoảng thiên tai và di cư.
Trong suốt 8 năm ở Chiclayo, ngài đã đối mặt với nhiều thách thức lớn, từ thiên tai đến khủng hoảng di cư và đại dịch Covid-19. Năm 2017, hiện tượng El Niño gây ra lũ lụt nghiêm trọng ở vùng Lambayeque, phá hủy nhà cửa và cơ sở hạ tầng. Mang đôi ủng cao su, ngài đã trực tiếp đến thăm các nạn nhân, mang theo quà tặng và hỗ trợ tài chính. Bà Janina Sosa, cựu chủ tịch tổ chức Caritas tại Peru, cho biết: “Chúng tôi đã cứu hơn 65.000 người, bao gồm những người phải trú trong các nơi trú ẩn tạm thời.”
Năm 2018, Chiclayo chứng kiến làn sóng di cư lớn từ Venezuela, khi hàng chục ngàn người chạy trốn khỏi cuộc khủng hoảng kinh tế và chính trị ở quê nhà. Ngài đã thành lập một ủy ban do bà Yolanda Diaz lãnh đạo để hỗ trợ người tị nạn, cung cấp thực phẩm, chỗ ở và các dịch vụ thiết yếu. “Ngài rất xúc động,” bà Diaz nhớ lại. “Vai trò của ngài là liên hệ với các tổ chức, và ngài đã hoàn thành công việc một cách hiệu quả.”
Trong đại dịch Covid-19, ngài tiếp tục thể hiện vai trò lãnh đạo của mình bằng cách gây quỹ để mua hai máy tạo oxy, giúp cứu sống nhiều bệnh nhân trong bối cảnh hệ thống y tế của Peru bị quá tải. Đến tháng 3 năm 2023, khi cơn bão Yaku gây ngập lụt thị trấn Illimo, ngài đã công khai chỉ trích sự chậm trễ của chính quyền địa phương trên truyền hình, kêu gọi hành động nhanh chóng để hỗ trợ người dân.
Những hành động này không chỉ thể hiện lòng trắc ẩn của ngài mà còn củng cố hình ảnh của ngài như một mục tử gần gũi, sẵn sàng dấn thân vì đoàn chiên của mình. Tại Chiclayo, hình ảnh ngài đi ngựa đến các làng trên núi, làm phép máy tạo oxy, hay đứng bên các nạn nhân lũ lụt đã trở thành biểu tượng của sự tận tụy và lòng nhân ái.
Ngày 8 tháng 5 năm 2025, tại Vatican, Hồng y Dominique Mamberti công bố tên của Tân Giáo hoàng: Robert Prevost, nay là Đức Giáo Hoàng Lêô XIV. Khoảnh khắc này đã làm rung chuyển phòng báo chí Tòa Thánh, đặc biệt với những người Peru có mặt tại đó. Nhà báo Peru Paola Ugaz, người đã dành 14 năm điều tra vụ bê bối Sodalicio – một phong trào Công giáo cực hữu liên quan đến lạm dụng tình dục – gọi sự kiện này là “một hồi kết kiểu Hollywood.” Đối với bà và đồng nghiệp Pedro Salinas, việc bầu chọn ngài là một bất ngờ lớn, bởi ngài là một trong số ít đồng minh của họ trong Giáo hội Peru trong cuộc đấu tranh chống lại Sodalicio.
Sodalicio, hay Sodalitium Christianae Vitae, được thành lập năm 1971 tại Lima bởi Luis Fernando Figari, một nhân vật theo chủ nghĩa thế tục cực hữu. Phong trào này, được Đức Gioan Phaolô II công nhận vào năm 1997, đã xây dựng một hệ thống quyền lực dựa trên bạo lực và lạm dụng, gây ra nhiều vụ bê bối nghiêm trọng. Ngài, với tư cách là Giám mục Chiclayo, đã âm thầm hỗ trợ những nỗ lực đưa sự thật ra ánh sáng, dù phải đối mặt với sự kháng cự từ các thế lực bảo thủ trong Giáo hội Peru.
Sau khi đắc cử, Đức Lêô XIV đã dành hai buổi tiếp kiến đầu tiên cho Hồng y Sean O’Malley, cựu chủ tịch Ủy ban Giáo hoàng về Bảo vệ Trẻ vị thành niên, và Nữ tu Simona Brambilla, Tân Tổng trưởng Bộ Tu sĩ Đời sống Thánh hiến. Những lựa chọn này cho thấy ưu tiên của ngài trong việc giải quyết các vấn đề lạm dụng và thúc đẩy sự minh bạch trong Giáo hội.
Ngay từ những ngày đầu triều đại của mình, Đức Lêô XIV đã khẳng định bản sắc của mình như một “người con của Thánh Augustinô.” Thánh Augustinô, với cuộc đời đầy biến cố từ một người sống hưởng lạc đến vị giám mục vĩ đại của Hippo, là nguồn cảm hứng cho ngài. Các tác phẩm như Tự Thú và Thành Đô của Chúa đã định hình tư tưởng của ngài về ân sủng – khái niệm rằng ơn cứu độ là ân ban của Thiên Chúa, không phải là kết quả của nỗ lực con người.
Dòng Augustinô, với khoảng 3.000 tu sĩ trên toàn thế giới, tập trung vào đời sống nghèo khó, cầu nguyện và truyền giáo. Khác với Dòng Tên, vốn nhấn mạnh công việc trí tuệ, Dòng Augustinô hướng đến sự chiêm nghiệm và phục vụ cộng đồng. Khi chọn tên Lêô XIV, ngài không chỉ gợi nhớ đến Đức Lêô XIII – vị giáo hoàng nổi tiếng với thông điệp xã hội Rerum Novarum – mà còn khẳng định hai định hướng chính trong triều đại của mình: tập trung vào các khu vực phía Nam (như Nam Mỹ và Châu Phi) và tái thiết tinh thần cho người Công giáo.
Hành trình của Đức Giáo Hoàng Lêô XIV từ Chiclayo đến Vatican là câu chuyện về một người mục tử đã dành cả cuộc đời để phục vụ người nghèo, xây dựng sự hiệp nhất và mang Tin Mừng đến với những vùng đất khó khăn nhất. Tại Chiclayo, ngài đã vượt qua những nghi ngờ ban đầu để trở thành một biểu tượng của lòng nhân ái và sự đổi mới. Tại Vatican, ngài tiếp tục sứ mệnh này với tư cách là người lãnh đạo của Giáo hội Công giáo, mang theo tinh thần của Thánh Augustinô và di sản của một nhà truyền giáo thực thụ.
Trong bối cảnh thế giới đang đối mặt với những thách thức lớn, từ bất bình đẳng xã hội đến khủng hoảng môi trường, triều đại của Đức Lêô XIV hứa hẹn sẽ là một thời kỳ của sự hòa giải, cải cách và truyền giáo. Với lòng tin vào ân sủng của Thiên Chúa và sự tận tụy không ngừng, ngài đang dẫn dắt Giáo hội hướng tới một tương lai đầy hy vọng, nơi mọi người đều được mời gọi tham gia vào sứ mệnh mang tình yêu và công lý đến với thế giới.
Lm. Anmai, CSsR