Ba cái quên bất hảo và ba nỗi nhớ thiện hảo

Thứ sáu tuần 23 TN năm lẻ

Bài giảng: “Ba cái quên bất hảo và ba nỗi nhớ thiện hảo”

Anh chị em thân mến,

Trong chiều sâu tâm lý của con người, ký ức không chỉ là chức năng của bộ não, mà còn là dòng chảy của linh hồn. Triết gia Gabriel Marcel từng nói: “Hiện hữu là để ghi nhớ, và bị lãng quên là một hình thức chết chóc tinh thần.” Quên đi điều cần nhớ, ấy là bắt đầu đánh mất chính mình. Trong mạch suy tư hôm nay, Lời Chúa hé mở cho ta thấy ba cái quên bất hảo, ba vùng amnesia tâm linh, ba vết thương ký ức khiến đời sống con người trở nên lộng ngôn, vô cảm, mất niềm vui và mù loà.

1. Quên mình vốn được thụ ơn và xót thương (1 Tm 1, 1-2.12-14)

Thánh Phaolô thú nhận: “Tôi vốn là kẻ lộng ngôn, ngược đãi và bạo tàn, nhưng tôi đã được Người xót thương.” Căn tính nền tảng của mỗi chúng ta không phải là thành tích, cũng chẳng phải là vai trò, mà là một hữu thể được ban tặng – gifted existence. Khi ký ức ân sủng bị xóa nhòa, con người dễ rơi vào thứ lộng ngôn vô cảm: nói nhiều nhưng không còn hồn vía, lên án tha nhân mà không thấy chính mình là kẻ mắc nợ tình thương.

Trong ngôn ngữ phân tâm học, đó là khi bản ngã (ego) phồng to, phủ lấp vết thương tiềm thức, chối bỏ bóng tối của chính mình. Ta nói như kẻ toàn năng, nhưng lại sống như kẻ vô cảm. Quên mình đã từng được tha thứ, ta sẽ trở thành người không biết tha thứ.

2. Quên rằng Chúa là phần gia nghiệp đời ta (Tv 15 (16), 1-2a.5.7-8.11)

Tác giả Thánh vịnh thổ lộ: “Lạy Chúa, phần sản nghiệp con chính Ngài, chén phúc lộc của con chính Ngài nắm giữ.” Nhưng tâm lý hiện sinh hôm nay thường để mình bị xé nát trong cuộc chạy đua chiếm hữu: chiếm hữu vật chất, chiếm hữu danh vọng, chiếm hữu người khác. Và rồi, paradox thay, càng chiếm hữu, ta càng thấy rỗng tuếch.

Khi quên rằng mình thuộc về Chúa, ta đánh mất niềm vui đích thực, thứ niềm vui không đến từ đồ vật, mà từ một liên hệ sống động. Niềm vui ấy không phải là hưng phấn thoáng qua, mà là bình an sâu thẳm của một hữu thể neo vào cội nguồn. Quên điều ấy, ta bắt đầu bước vào vùng đất vô nghĩa, nơi cuộc sống biến thành chuỗi ngày vô vị, dù bên ngoài rực rỡ thành công.

3. Quên rằng mình cũng vương vấn bóng tối (Lc 6, 39-42)

Đức Giêsu hỏi: “Người mù lại có thể dắt người mù được chăng?” Ai trong chúng ta dám nói mình không vướng bóng tối nào? Nhưng cái bẫy tinh vi nhất của tâm lý hiện sinh lại là phủ nhận bóng tối của bản thân để soi mói bóng tối của kẻ khác. Khi ta quên rằng mình cũng là học trò, chứ không phải thầy dạy tuyệt đối, ta bắt đầu rơi vào ảo tưởng toàn năng, rồi trở nên mù loà nhân vị.

Đây không chỉ là sự mù thể lý, mà là sự mù nội tâm: mất khả năng nhìn thấy sự thật về chính mình. Một dạng ignorantia caecitatis: sự ngu dốt của kẻ mù nhưng tưởng rằng mình sáng. Quên điều ấy, ta biến thành những “kẻ dắt đường” nguy hiểm, dẫn người khác và chính mình vào hố sâu.

⸻

Ba nỗi nhớ thiện hảo

Anh chị em thân mến, nếu ba cái quên bất hảo mở ra vực thẳm vô cảm, vô nghĩa và mù loà, thì Tin Mừng cũng mời gọi ta khơi dậy ba nỗi nhớ thiện hảo để hàn gắn ký ức:

1. Nhớ mình vốn là kẻ được thương xót: đây là căn tính nền tảng. Ký ức ân sủng giúp ta nói năng với lòng nhân từ, hành động với sự cảm thông, không còn lộng ngôn vô cảm.

2. Nhớ Chúa là phần gia nghiệp: đây là niềm vui hiện sinh. Ký ức giao ước giúp ta nhận ra hạnh phúc không ở ngoài mình, nhưng ở trong tương quan thân mật với Đấng đã dựng nên ta.

3. Nhớ mình cũng vương vấn bóng tối: đây là sự thật nhân học. Ký ức khiêm nhường giúp ta sửa lỗi tha nhân bằng ánh sáng dịu hiền, không phải bằng cái nhìn kết án.

⸻

Anh chị em thân mến,

Ký ức không chỉ là kho tàng của quá khứ, mà còn là năng lực cứu độ trong hiện tại. Ba nỗi nhớ thiện hảo chính là ba dây neo giữ con người khỏi trôi giạt vào vực thẳm vô cảm, vô nghĩa và vô minh. Và như thế, ta có thể sống mỗi ngày như một bài thánh ca của ký ức, để nói năng nhân ái, để vui sống sâu xa, và để sáng soi giữa bóng tối.

Xin cho chúng ta luôn biết gìn giữ ký ức ân sủng, ký ức giao ước và ký ức khiêm nhường, để đời ta mãi là “tưởng niệm sống động” về một Thiên Chúa xót thương, trung tín và dẫn lối trong mọi u tối nhân sinh.

Amen.