Suy niệm lễ suy tôn Thánh Giá

CN 14/9 lễ suy tôn Thánh Giá

Anh chị em thân mến,

Hôm nay, trong ngày lễ kính Suy Tôn Thánh Giá (14/9), Phụng Vụ Lời Chúa mở ra trước mắt ta một hành trình vừa tâm lý vừa tâm linh, vừa nhân học vừa thần học, vừa gợi nơi chiều sâu vô thức phân tâm, vừa chạm tới huyền nhiệm siêu việt. Chủ đề xuyên suốt có thể được tóm lại như một nghịch lý sống động: không thể “nhìn lên”, không thể “được siêu tôn”, không thể “được giương cao” nếu thiếu vâng phục ý Chúa, nếu ta vướng bệnh lãng quên, nếu ta thiếu vitamin khiêm hạ và tự hạ, nếu ta đánh mất nhân tính.

⸻

1. Cái nhìn – sự cứu sống trong sa mạc (Ds 21,4b-9)

Câu chuyện con rắn đồng nơi sa mạc không chỉ là một mảnh lịch sử của Israel, mà còn là một ẩn dụ tâm lý–tâm linh sâu xa. Dân kêu trách, oán than, quên đi hồng ân giải thoát, quên đi kinh nghiệm Vượt Qua. Đó là căn bệnh Alzheimer thiêng liêng: ký ức ơn cứu độ bị xóa nhòa trong sa mạc khắc nghiệt của dục vọng và bất mãn.

Và rồi, những con rắn lửa – hình ảnh của dục vọng, của sự tàn phá chính mình – cắn xé dân. Lối thoát không đến từ sức mạnh con người, mà từ một hành vi đơn sơ: “Nhìn lên” con rắn đồng. Hành vi ấy là một chuyển động nội tâm: từ tự mãn đến tín thác, từ gập mình nơi bản năng tới hướng nhìn siêu việt.

Trong ngôn ngữ phân tâm, ta có thể nói: chỉ khi nào cái “tôi” nhận ra vết thương của mình, đối diện với biểu tượng đau thương kia, thì mới mở ra cánh cửa chữa lành. Tâm lý học trị liệu và thần học thánh giá gặp nhau nơi hành vi “nhìn lên”: không phủ nhận bóng tối, nhưng đưa nó vào trong ánh sáng Thiên Chúa.

⸻

2. Nhớ lại và không quên (Tv 77 (78))

Tâm lý học hiện sinh chỉ ra: căn tính con người gắn liền với ký ức. Ta là ai, nếu không phải là câu chuyện mình đã sống? Thế nhưng, bao lần ta để ký ức thiêng liêng phai nhạt, để ơn cứu độ thành “chuyện xưa kể lại”?

Thánh vịnh hôm nay cất lời: “Anh em đừng lãng quên những việc Thiên Chúa làm.”

Lãng quên là một cơ chế phòng vệ trong phân tâm, nhưng nếu lãng quên cả những gì nuôi dưỡng sự sống, ta sẽ chết khát trong tâm hồn. Đức tin đòi hỏi một ký ức sống động – “anamnesis”, sự tưởng niệm – để biến quá khứ thành hiện tại, để biến ơn cứu độ thành mạch nguồn hiện sinh.

Thánh giá, nếu chỉ là một kỷ niệm của hai ngàn năm trước, thì nó là gỗ mục. Nhưng khi ký ức ấy được làm sống lại nơi ta, Thánh giá trở thành “cây sự sống”, chữa lành Alzheimer tâm linh của ta.

⸻

3. Con đường tự hạ – nền tảng của siêu tôn (Pl 2,6-11)

Trong thư Philipphê, thánh Phaolô hát lên một bản thánh ca về Đức Kitô: “Người đã tự hủy, vâng phục cho đến chết, nên Thiên Chúa đã siêu tôn Người.”

Ở đây, tâm lý và thần học gặp nhau nơi nghịch lý: con người tìm kiếm vinh quang, nhưng vinh quang thật chỉ đến khi ta buông bỏ ảo tưởng vinh quang. Phân tâm học nhắc ta rằng cái tôi phình to chỉ tạo nên lo âu và trống rỗng; nhân học Kitô giáo chỉ cho ta rằng cái tôi khiêm hạ mới mở ra khả năng đón nhận tha nhân và Thiên Chúa.

Có thể nói, khiêm hạ là vitamin tinh thần. Thiếu nó, ta sống trong tình trạng suy dinh dưỡng tâm linh, dễ mắc bệnh tự cao, dễ nhiễm virus kiêu ngạo – thứ virus đầu tiên đã khiến con người ngã từ Vườn Eden. Nhưng Đức Kitô, bằng cách “tự hạ”, chữa lành căn bệnh ấy, mở ra một “vaccine cứu độ”.

⸻

4. Được giương cao để cứu độ (Ga 3,13-17)

Tin Mừng Gioan vẽ ra hình ảnh: “Con Người sẽ phải được giương cao.”

Giương cao – không phải như một tượng đài tự hào, mà như một thân xác bị đâm thủng. Giương cao – không phải để phô trương quyền lực, mà để phơi bày tình yêu.

Trong ngôn ngữ hiện sinh, đây là “tình yêu dám lộ thân” – tình yêu chấp nhận bị tổn thương, bị từ chối, để vẫn còn là tình yêu. Trong ngôn ngữ thần học, đây là mạc khải tận cùng của Thiên Chúa: Thiên Chúa không ngự trên ngai vàng xa xăm, nhưng bị treo trên gỗ thập hình, để ta có thể nhìn lên và được sống.

Cây thập giá trở thành “biểu tượng trị liệu” – nơi tâm lý học thấy cơ chế đối diện với khổ đau, nơi phân tâm học thấy sự hoà giải giữa bản năng chết và khát vọng sống, và nơi thần học thấy tình yêu chiến thắng tử thần.

⸻

5. Lời kết – Thánh giá như bài học nhân vị

Anh chị em thân mến,

Không có vâng phục, ta không thể nhìn lên.

Không có ký ức, ta không thể được cứu.

Không có khiêm hạ, ta không thể được siêu tôn.

Không có nhân tính, ta không thể đụng chạm đến mầu nhiệm thần linh.

Thánh giá chính là giao điểm giữa trời và đất, giữa vô thức và ý thức, giữa nhân tính và thần tính, giữa đau khổ và cứu độ. Nó nhắc ta rằng con đường siêu việt đi qua con đường tự hạ, và con đường sự sống đi qua ký ức tình yêu.

Ngày hôm nay, khi ta suy tôn Thánh Giá, ta không tôn thờ một dụng cụ hành hình, nhưng ta tôn vinh một biểu tượng hiện sinh, một phương thuốc chữa lành tâm linh, một mạc khải thần học:

– rằng nỗi đau không phải là vô nghĩa,

– rằng sự khiêm hạ là con đường duy nhất dẫn tới vinh quang,

– rằng ký ức tình yêu Thiên Chúa phải trở thành hơi thở của ta,

– rằng nhân tính không bị chối bỏ nhưng được nâng lên, trong Thánh Giá Đức Kitô.

LM Giuse Thanh Giá