VATICAN: Bàn thờ được đặt tại Nghĩa trang Nhà thờ Teutonic
VATICAN: Bàn thờ được đặt tại Nghĩa trang Nhà thờ Teutonic
Tại một góc yên tĩnh phía sau tường thành Vatican, bên cạnh mộ Thánh Phêrô, một sự kiện mang đậm tính biểu tượng đã diễn ra. Một bàn thờ lớn đã được chuyển đến từ Naumburg, miền đông nước Đức, để trưng bày tại Nghĩa trang Nhà thờ Teutonic (Campo Santo Teutonico). Được sáng tác bởi Michael Triegel, tác phẩm này là cầu nối giữa năm thế kỷ nghệ thuật và đức tin — và giờ đây chỉ cách mộ của một trong những nhân vật chính bất ngờ của nó vài bước chân: một người đàn ông vô gia cư người Đức, người vô tình trở thành hình mẫu cho bức tượng Thánh Phêrô.
Khi Triegel, một nghệ sĩ Công giáo đến từ Leipzig, tròn năm mươi tuổi vào năm 2018, ông đã gặp người đàn ông đó — thường được gọi là Scheffler — bên ngoài một nhà thờ ở khu Trastevere của Roma. “Tôi nhận ra,” nghệ sĩ nói với truyền thông Vatican, “rằng việc bố thí cho ông ấy là tôi đang cố gắng mua lấy một lương tâm trong sáng. Nhưng rồi ông ấy nhìn tôi. Trong đôi mắt đó, có cả một cuộc đời.” Triegel đã yêu cầu ông tạo dáng, vẽ ông từ dưới lên — “như người ta vẫn làm với các hoàng đế và giáo hoàng.”
Khuôn mặt của Thánh Phêrô
Khuôn mặt đó đã xuất hiện trở lại vào năm 2020, khi Triegel vẽ một bức tranh bàn thờ cho Nhà thờ Tin Lành Naumburg, kết hợp những mảnh vỡ còn sót lại từ một tác phẩm dang dở của Lucas Cranach, họa sĩ vĩ đại của thời kỳ Cải cách. Trong bố cục mô tả Đức Mẹ và Chúa Hài Đồng được bao quanh bởi mười vị thánh, Thánh Phêrô mang những nét đặc trưng của Scheffler, người hành khất đến từ Trastevere.
Giờ đây, trong một diễn biến đáng kinh ngạc, bức tranh đã được đặt bên cạnh mộ của Scheffler tại Nghĩa trang Teutonic. Sau cái chết bi thảm của ông do bị phơi bày dưới hàng cột của Thánh Phêrô vào năm 2022, ông đã được an táng tại đó, được chào đón, mặc dù là một tín đồ Luther, trong nghĩa trang dành cho khách hành hương do Hội đồng Tổng hội Đức quản lý địa điểm này giám sát.
“Đối với tôi, điều này gần như là điều kỳ diệu,” Triegel nói, nhớ lại những tranh cãi xung quanh việc bức tranh bị gỡ khỏi Nhà thờ Naumburg do những hạn chế về di sản liên quan đến việc được UNESCO công nhận. “Tôi thừa nhận, đôi khi tôi cảm thấy nản lòng và nghĩ rằng không còn ai nói về những gì chúng tôi muốn truyền tải nữa. Nhưng giờ đây, khi biết rằng người đàn ông tội nghiệp này – người đã chết vì giá lạnh ở Âu châu giàu có – đã có tên tuổi và được tưởng nhớ, tôi cảm thấy toàn bộ dự án Naumburg đã tìm thấy ý nghĩa của nó.”
Một cuộc đối thoại xuyên thế kỷ
Bàn thờ Naumburg, lý tưởng là hoàn thành một dự án được Cranach khởi xướng vào thế kỷ 16 và đã bị thất lạc một phần trong thời kỳ bài trừ thánh tượng, sẽ được lưu giữ tại Roma trong hai năm. Nó đại diện cho một cuộc gặp gỡ của những thế giới hiếm khi được chạm đến: miền Đông nước Đức, một trong những khu vực thế tục hóa nhất Âu châu, và là trái tim của Công giáo.
Tác phẩm đã được đưa đến Campo Santo Teutonico – khu phức hợp lịch sử của người Công giáo Đức và Flemish bên cạnh Đền thờ Thánh Phê rô – thông qua sự hợp tác với cha sở và Tổng hội. Hội Nhà thờ Tin Lành Naumburg, đơn vị đặt hàng tác phẩm, đã yêu cầu đặt tác phẩm tại Vatican như một phần của mối quan hệ đối tác đại kết đáng chú ý. “Ở đây, chủ nghĩa đại kết thực sự phát huy tác dụng,” nghệ sĩ nhận xét.
Bàn thờ phản ảnh sự cởi mở này: bên cạnh Đức Trinh Nữ Maria và Chúa Hài Đồng là những vị thánh từ nhiều thời đại khác nhau, gồm nhà thần học Lutheran Dietrich Bonhoeffer, trong khi Thánh Phaolô được khắc họa với nét mặt của một giáo sĩ Do Thái mà Triegel đã gặp ở Jerusalem. Ông giải thích, ý định của ông là “chữa lành, ít nhất là một phần, những vết thương của thế kỷ 16, và đưa nghệ thuật thiêng liêng trở lại phục vụ cho việc phụng tự và cầu nguyện".
Lời chúc phúc từ Đức Benedict XVI
Mối liên kết của Triegel với Roma đã có từ nhiều thập kỷ trước. Sinh ra và lớn lên trong một quốc gia vô thần, chuyến đi nước ngoài đầu tiên của ông sau khi Bức tường Berlin sụp đổ năm 1990 là đến Thành phố Vĩnh Cửu. Năm 2010, ông nhận được một nhiệm vụ đặc biệt: vẽ chân dung Đức Benedict XVI, một đặc ân chỉ dành cho một số ít họa sĩ đương đại. Bốn năm sau, ông gia nhập Giáo hội Công giáo.
Đức cố Giáo hoàng Danh dự đã theo dõi tiến độ của bàn thờ tại Naumburg từ dinh thự của ngài ở Vatican, và gửi cho Triegel một lá thư, trong đó ngài cam kết cầu nguyện và ban phép lành Tòa Thánh cho dự án đại kết này.
Hôm nay, khi nhìn thấy bức tranh bên cạnh mộ của người đã truyền cảm hứng cho bức tranh Thánh Phêrô của ngài — trong một nhà thờ gắn liền với Đức Bênêđictô XVI — Triegel cảm nhận được một sự quan phòng sâu sắc đang diễn ra. “Đột nhiên,” ông suy nghĩ, “tác phẩm này, và cả những tranh cãi xung quanh nó, đã trở thành khoảnh khắc chữa lành, gần gũi, gặp gỡ. Đối với tôi, thật là một món quà tuyệt vời khi được nhìn thấy bức tranh giờ đây trong nhà thờ, nơi tôi biết Đức Bênêđictô thường cử hành Thánh lễ.”
Bàn thờ Cranach-Triegel có thể được chiêm ngưỡng tại Nhà thờ Campo Santo Teutonico, nằm cạnh Vương cung Thánh đường Thánh Phêrô, từ Thứ Hai đến Thứ Bảy, từ 7:00 sáng đến 1:00 chiều. Trước đây, nhà thờ và nghĩa trang này chỉ dành riêng cho các thành viên của Tổng hội và khách hành hương nói tiếng Đức, giờ đây nhà thờ và nghĩa trang đã mở cửa cho tất cả du khách.
Nguyễn Minh Sơn