ĐTC tham dự phụng vụ thánh tại nhà thờ Thượng Phụ của Giáo Hội Chính Thống Constantinople

ĐỨC THÁNH CHA THAM DỰ PHỤNG VỤ THÁNH TẠI NHÀ THỜ THƯỢNG PHỤ CỦA GIÁO HỘI CHÍNH THỐNG CONSTANTINOPLE: LỜI KÊU GỌI KIÊN ĐỊNH TRÊN CON ĐƯỜNG HÒA GIẢI VÀ ĐẠI KẾT

Vào ngày cuối cùng của chuyến viếng thăm Thổ Nhĩ Kỳ, Chúa Nhật 30/11/2025, trước khi khởi hành đi Libăng, Đức Thánh Cha đã tham dự Phụng vụ Thánh do Đức Thượng phụ Bartolomeo I chủ sự tại Istanbul. Sự kiện này không chỉ là đỉnh cao trong chuyến công du của ngài mà còn là dấu chỉ sống động của tinh thần đại kết, trong đó Đức Thánh Cha đã mạnh mẽ kêu gọi các Giáo hội tiếp tục kiên định trên con đường hòa giải, bất chấp những trở ngại. Ngài cũng bày tỏ sự ca ngợi sâu sắc đối với công việc của Ủy ban Quốc tế Hỗn hợp về Đối thoại Thần học giữa Công giáo và Chính thống giáo và thiết tha mời gọi các thành viên hãy là "những người xây dựng hòa bình".

 Những Hoạt Động Cuối Cùng tại Istanbul

Trong những hoạt động cuối cùng tại Istanbul, Đức Thánh Cha đã đến Nhà thờ Thượng Phụ Thánh George của Giáo hội Chính Thống để tham dự Phụng vụ Thánh do Đức Thượng phụ Bartolomeo chủ sự.

Sự kiện này tiếp nối một truyền thống lâu đời nhằm nhấn mạnh tình huynh đệ hiệp thông giữa Giáo hội Công giáo Rôma và Giáo hội Chính Thống Constantinople. Truyền thống này được củng cố sau cuộc gặp lịch sử giữa Đức Giáo hoàng Phaolô VI và Đức Thượng phụ Athenagoras I năm 1964 tại Giêrusalem. Kể từ đó, mỗi năm:

• Giáo hội Chính Thống Constantinople có phái đoàn tham dự lễ Thánh Phêrô - bổn mạng Giáo hội Roma, tại Vatican.
• Ngược lại, Giáo hội Roma có phái đoàn tham dự lễ Thánh Anrê - bổn mạng Giáo hội Chính Thống Constantinople, tại Istanbul.

 Đặc Điểm Phụng Vụ Thánh Đông Phương

Thánh lễ của các Giáo hội Kitô Đông phương được cử hành theo nghi thức Byzantine, chủ yếu bằng tiếng Hy Lạp. Phụng vụ này nổi bật với nhiều nghi thức đặc trưng, bao gồm:

• Xông hương nhiều lần.
• Các cuộc rước trang trọng trong nhà thờ.
• Hoàn toàn hát chứ không đọc, và không dùng nhạc cụ.

Các vị chủ sự thường đứng trong một khu vực riêng, gọi là Cung Thánh, được ngăn cách với giáo dân bởi một bức bình phong (iconostasis) có các ảnh icon vẽ kiểu Đông phương. Do đặc thù này, Đức Thánh Cha đã tham dự Phụng vụ Thánh từ gian bên ngoài Cung Thánh. Dù có những khác biệt với Phụng vụ Công giáo Tây phương, Phụng vụ Thánh Byzantine vẫn là cử hành Thánh Thể và cùng nhau tuyên xưng đức tin theo Kinh Tin Kính Nixêa.

 Lời Mời Gọi Những Người Kế Vị Các Tông Đồ

Di sản Hiệp Thông của Thánh Anrê và Thánh Phêrô

Trong bài giảng của mình, Đức Thượng phụ Bartolomeo đã nhấn mạnh ý nghĩa sâu xa của các thánh tích của Thánh Anrê và Thánh Phêrô được các Giáo hoàng tiền nhiệm trao tặng và được lưu kính tại Nhà thờ Thánh George. Ngài cũng đề cập đến bức icon “nụ hôn giữa hai Thánh Tông đồ”, xem đây là biểu tượng sâu sắc đã trở thành dấu chỉ sống động của hành trình đại kết kéo dài suốt nửa thế kỷ qua.

Đức Thượng phụ giải thích rằng mối hiệp thông thiêng liêng giữa hai Tông đồ—những người sáng lập hai Giáo hội—trở thành gương mẫu và lời mời gọi cho những người kế vị các ngài tiếp tục làm việc vì sự hiệp nhất Kitô giáo. Ngài khẳng định chuyến viếng thăm của Đức Thánh Cha Lêô và truyền thống trao đổi phái đoàn nhân dịp lễ bổn mạng hai Giáo hội không chỉ mang ý nghĩa nghi thức, mà còn là hành động mục vụ và cá nhân nhằm nuôi dưỡng tình hiệp thông và khát vọng khôi phục sự hiệp nhất trọn vẹn.

Mùa Xuân Thiêng Liêng Sau Mùa Đông Chia Rẽ

Đức Thượng phụ Bartolomeo nhắc lại sự kiện quyết định 60 năm trước: việc dỡ bỏ các vạ tuyệt thông năm 1054, được công bố trong Tuyên ngôn Chung ngày 7/12/1965. Đối với ngài, đây là một “mùa xuân thiêng liêng” sau “mùa đông chia rẽ”, mở ra thời kỳ mới của hòa giải nhờ:

• Việc hoán cải trái tim.
• Nhìn nhận sai lầm lịch sử.
• Kiên trì tìm một cách diễn đạt chung đức tin Tông truyền.

Ý Nghĩa Cấp Bách của Ngày Lễ Phục Sinh Chung

Nhân dịp này, Đức Thượng phụ Bartolomeo đã chuyển sang điểm nhấn trung tâm của năm phụng vụ: kỷ niệm 1700 năm Công đồng Nixêa. Ngài nhấn mạnh cuộc hành hương chung đến İznik, cùng với các vị Thượng phụ Alexandria, Antiokia và Giêrusalem, không chỉ là chuyến thăm mang tính tượng trưng mà là sự tái khẳng định tính bền vững của Kinh Tin Kính Nixêa – bản tuyên xưng đức tin vượt thời gian, giữ gìn sự hiệp nhất của Giáo hội từ thời các Tông đồ.

Ngài trích thư Thánh Atanasiô để giải thích hai mục đích của Công đồng: chống lại lạc giáo Ariô và xác định một ngày mừng Phục Sinh chung. Chính vì Phục Sinh là nền tảng đức tin Kitô giáo, Đức Thượng phụ cho rằng việc tìm kiếm một ngày lễ Phục Sinh chung ngày nay vẫn mang ý nghĩa đại kết cấp bách.

Ngài cũng nhắc đến Công đồng toàn Chính thống giáo tại Crete (2016), nơi đã xác định rõ trách nhiệm của Chính thống giáo đối với sự hiệp nhất và nhấn mạnh rằng đức tin vào Thiên Chúa Ba Ngôi và Đức Kitô theo Kinh Tin Kính Nixêa-Constantinople là tiêu chuẩn cho mọi đối thoại đại kết.

"Đối thoại Tình yêu" và "Đối thoại Chân lý"

Đức Thượng phụ đề cao hoa trái của “đối thoại tình yêu” và “đối thoại chân lý” giữa hai Giáo hội, đặc biệt nơi Ủy ban hỗn hợp quốc tế về Đối thoại thần học được thành lập bởi Thánh Gioan Phaolô II và Thượng phụ Dimitrios. Trong 45 năm, Ủy ban đã:

• Xây dựng tinh thần tin cậy, hiểu biết lẫn nhau.
• Tạo không gian để hai Giáo hội đối diện những vấn đề lịch sử nhạy cảm.
• Làm phong phú hai truyền thống qua những thảo luận gần đây về “tính hiệp hành” và “quyền tối thượng”.

Ngài bày tỏ hy vọng rằng cả hai vấn đề thần học còn gây tranh luận – filioque và tín điều bất khả ngộ – sẽ được giải quyết để không còn là chướng ngại cho sự hiệp thông trọn vẹn.

Sứ Mệnh Xây Dựng Hòa Bình và Công Lý

Đức Thượng phụ Bartolomeo nhấn mạnh rằng sự hiệp nhất Kitô giáo không phải là điều tùy ý, mà là lời cầu xin cuối cùng của Đức Giêsu trong Tin Mừng Gioan: “xin cho họ nên một”. Hơn nữa, hiệp nhất còn là yêu cầu khẩn thiết của sứ vụ trong bối cảnh thế giới bị tàn phá bởi:

• Chiến tranh, bạo lực, bất công.
• Bóc lột tài nguyên và thảm họa môi sinh.

Ngài mạnh mẽ kêu gọi các Kitô hữu lên tiếng chống chiến tranh – đặc biệt là tại Ucraina – cũng như rộng mở trái tim với những tín hữu phải rời bỏ Trung Đông, hoặc những “anh em bé mọn nhất” bị bỏ rơi. Đồng thời, người Kitô hữu phải làm gương trong việc gìn giữ môi trường, phản đối ô nhiễm và biến đổi khí hậu, sống như những người kiến tạo hòa bình và đói khát công lý.

Cuối bài giảng, Đức Thượng phụ bày tỏ lòng tri ân sâu sắc đối với chuyến thăm của Đức Thánh Cha và cầu xin Thánh Anrê và Thánh Phêrô tiếp tục chuyển cầu cho công cuộc đại kết, khuyến khích mọi người kiên trì trên hành trình chung, để thế giới tin rằng “chúng ta đã gặp Đấng Mêsia”. Ngài kết thúc với lời chào huynh đệ, bày tỏ niềm vui lớn lao khi đón tiếp “người anh em rất đáng mến trong Đức Kitô”.

Diễn Văn của Đức Thánh Cha: Kinh Tin Kính là Nền Tảng Hiệp Thông

Về phần Đức Thánh Cha, trong diễn văn của mình, ngài nhắc lại ý nghĩa của cuộc hành hương đến các địa điểm gắn với Công đồng Chung đầu tiên và việc cử hành Thánh Lễ kính Thánh Anrê Tông đồ. Ngài nhấn mạnh: “Đức tin của Thánh Anrê, được các Công đồng Chung xác định và Giáo hội tuyên xưng ngày nay, là đức tin chung của mọi Kitô hữu”.

Ngài khẳng định rằng Kinh Tin Kính Nixêa–Constantinople là nền tảng hiệp thông đích thực, cho phép các Giáo hội nhận biết nhau như anh chị em, bất chấp những hiểu lầm lịch sử và những rào cản còn tồn tại.

Từ tinh thần ấy, Đức Thánh Cha nhắc lại việc Thánh Giáo hoàng Phaolô VI và Thượng phụ Athenagoras cách đây 60 năm đã hủy bỏ khỏi ký ức Giáo hội những biến cố dẫn đến cuộc tuyệt thông năm 1054, mở ra hành trình hòa giải, bình an và hiệp thông sâu sắc. Ngài ghi nhận những tiến triển quan trọng đã đạt được về phương diện giáo hội học và giáo luật nhờ tiếp xúc thường xuyên và đối thoại thần học phong phú.

Ưu Tiên Hàng Đầu của Giáo hội Công giáo

Đức Thánh Cha bày tỏ lòng biết ơn đối với sự hỗ trợ liên tục của Tòa Thượng phụ Đại kết dành cho Ủy ban hỗn hợp quốc tế về đối thoại thần học, đồng thời kêu gọi các Giáo hội Chính thống tự quản tích cực tham gia trở lại vào nỗ lực chung này.

Ngài tái khẳng định tinh thần Công đồng Vatican II: “việc theo đuổi sự hiệp thông trọn vẹn giữa tất cả những ai đã lãnh nhận phép Rửa nhân danh Chúa Cha, Chúa Con và Chúa Thánh Thần – trong sự tôn trọng những khác biệt chính đáng – là một trong những ưu tiên hàng đầu của Giáo hội Công giáo và đặc biệt của sứ vụ Giám mục Roma, người được trao trách nhiệm phục vụ toàn thể Giáo hội trong việc xây dựng và gìn giữ hiệp thông, hiệp nhất”.

Bổn Phận Xây Dựng Hòa Bình và Chăm Sóc Thụ Tạo

Nhìn về các thách đố của thời đại, Đức Thánh Cha nhấn mạnh ba bổn phận chung:

1. Bổn phận chung xây dựng hòa bình: Ngài nhấn mạnh hòa bình không chỉ là nỗ lực nhân loại mà trước hết là ân ban của Thiên Chúa, cần được cầu xin bằng cầu nguyện, sám hối và đời sống kết hợp với Chúa.
2. Khủng hoảng sinh thái: Đòi hỏi một cuộc hoán cải thiêng liêng. “Công giáo và Chính thống giáo được mời gọi hợp tác để cổ võ một não trạng mới trong đó mọi người đều cảm thấy mình là người trông coi thụ tạo mà Thiên Chúa trao phó”.
3. Sự phát triển nhanh chóng của công nghệ: Ngài kêu gọi Công giáo và Chính thống giáo cùng nhau cổ võ việc sử dụng có trách nhiệm, phục vụ phát triển toàn diện và đảm bảo cơ hội tiếp cận cho mọi người.

Cuối cùng, Đức Thánh Cha cầu chúc Đức Thượng phụ Bartolomeo và cộng đoàn muôn ơn lành, cảm ơn sự đón tiếp huynh đệ và phó thác tất cả cho lời chuyển cầu của Thánh Anrê, Thánh Phêrô, Thánh Tử đạo George, các Nghị phụ Công đồng Nixêa và các Thánh mục tử của Giáo hội Constantinople.

 Phép Lành Đại Kết và Bữa Ăn Huynh Đệ

Vào cuối cử hành Phụng vụ Thánh, Đức Thánh Cha Lêô và Đức Thượng phụ Bartolomeo đã cùng nhau đến ban công của Văn phòng Tổng Thư ký và ban phép lành đại kết cho mọi người, thể hiện sự hiệp nhất sâu sắc:

• Đức Thánh Cha nói: "Xin Thiên Chúa toàn năng, Chúa Cha, Chúa Con và Chúa Thánh Thần, ban phước lành cho anh chị em và ở cùng anh chị em luôn mãi."
• Và Đức Thượng phụ nói: "Nguyện xin ân sủng của Chúa Giêsu Kitô, tình yêu của Thiên Chúa Cha và ơn thông hiệp của Chúa Thánh Thần ở cùng tất cả anh chị em."

Sau nghi thức trang trọng này, Đức Thánh Cha đã dùng bữa trưa huynh đệ với Đức Thượng phụ tại Tòa Thượng phụ Chính Thống Constantinople, trước khi di chuyển đến phi trường Istanbul cách đó 17 km để bắt đầu chuyến viếng thăm Libăng.

Lm. Anmai, CSsR tổng hợp