2025: Một năm chết chóc đối với các nhà báo
2025: Một năm chết chóc đối với các nhà báo
Một năm đầy xung đột, tội phạm có tổ chức và sự gia tăng thù địch đối với báo chí đã để lại một hậu quả đáng buồn: 67 nhà báo thiệt mạng, 503 người bị bỏ tù, 135 người mất tích và 20 người bị bắt làm con tin. Những con số này, được trình bày trong báo cáo thường niên mới nhất của Tổ chức Phóng viên Không Biên giới (RSF/ Reporters Without Borders), không chỉ đơn thuần là thương vong trong chiến tranh, mà còn là một bi kịch sâu xa hơn - sự bịt miệng có chủ đích những tiếng nói cam kết nói lên sự thật.
“Các nhà báo không chết; họ bị giết.” Sự phân biệt này cho thấy một thực tế trong đó bạo lực chống lại báo chí không phải là ngẫu nhiên, mà là có chủ đích - một chiến lược do những kẻ sợ hãi những gì thông tin tự do có thể phơi bày áp đặt.
Gần một nửa số nhà báo thiệt mạng trong năm nay - 43% - đã mất mạng ở Gaza, một nơi mà theo RSF, lực lượng Israel đã nhiều lần nhắm mục tiêu vào các nhà báo. Điều hiện ra là hình ảnh của một khu vực nơi việc ghi lại hiện thực đã trở nên nguy hiểm như chính những cuộc xung đột.
Tuy nhiên, Gaza không phải là trường hợp duy nhất. Từ Ukraine đến Sudan, từ Yemen đến Syria, các phóng viên tiếp tục biến mất, bị bắt giữ hoặc trở thành mục tiêu trực tiếp của những nhóm quân sự và bán quân sự. RSF nhấn mạnh rằng đây không phải là những thương vong ngẫu nhiên trong quá trình đưa tin ở tiền tuyến, mà là những nạn nhân có chủ đích trong một nỗ lực được tính toán nhằm loại bỏ những nhân chứng.
Ở bên kia đại dương, một mô hình khác vẫn tiếp diễn. Tại Mỹ Latinh - và đặc biệt là ở Mễ Tây Cơ, nơi ít nhất chín nhà báo đã bị giết - bạo lực chống lại báo chí có logic tàn khốc riêng của nó. Những băng đảng ma túy, chính quyền địa phương tham nhũng và những mạng lưới tội phạm cố thủ tạo ra một môi trường mà việc điều tra sự thật thường dẫn đến án tử hình.
RSF mô tả cuộc khủng hoảng đang diễn ra này là sự “Mexico hóa” bạo lực: sự lan rộng của một mô hình trong đó sự đe dọa, mất tích và giết người được sử dụng một cách có hệ thống nhằm bịt miệng báo chí độc lập. Trong nhiều trường hợp, thủ phạm vẫn không bị trừng phạt, và sự miễn trừ trách nhiệm trở thành lá chắn cho những cuộc đổ máu tiếp theo.
Điều thống nhất các khu vực đa dạng này - từ Trung Đông đến Mỹ Latinh - là sự xói mòn liên tục của một quyền con người cơ bản: quyền được thông tin. Khi các nhà báo bị nhắm mục tiêu, xã hội mất đi đôi mắt và đôi tai của mình. Trong một thế giới ngày càng bị chi phối bởi thông tin sai lệch và sự phân cực, việc thiếu tự do báo chí khiến những cộng đồng dễ bị thao túng và gieo rắc nỗi sợ hãi.
Báo cáo của RSF là lời nhắc nhở rằng việc bảo vệ sự thật không thể tách rời khỏi việc bảo vệ chính sự sống.
Nguyễn Minh Sơn