Mùa Chay và Lễ Lá

Mùa Chay và Lễ Lá

Ngày còn bé ở Tây Ninh, những ngày lễ Lá là những ngày vui và ghi lại nhiều ký ức sâu đậm trong tôi. Nhà ba má tôi ở gần nhà thờ tỉnh lỵ Tây Ninh, tôi hay theo má đi nhà thờ hằng ngày chỉ vì muốn được má cưng, không bị má chê “cứng cổ” như má đã có lần trách các chị lớn trong nhà. 

Dịp lễ Lá, tôi bắt chước các bạn dùng lá dừa do nhà thờ phát ra thắt thành nhiều kiểu. Mới đầu thì làm hình Thánh giá cho có vẻ đạo đức, rồi chuyển qua bông hoa, con cào cào, con cá… để khoe nhau. Chị tôi khéo lắm, thắt được những con cá, con bướm bé tí rất đẹp. 

Cha xứ hôm ấy mặc áo lễ màu đỏ, tay cầm gậy với lá dừa kết thành hình Thánh giá mỹ thuật, dẫn đầu đoàn đi kiệu chung quanh nhà thờ. Tôi và lũ bạn được cầm lá dừa trên tay, theo đội thiếu nhi đi sau lưng linh mục. Khi thấy ông trùm hoặc dì phước (ma-sơ) không để ý thì lấy lá dừa cào quẹt làm người bạn kế bên giật mình, ngứa ngáy, dùng lá dừa làm khí giới đánh chưởng với nhau. Thứ Sáu Tuần Thánh nhóm chúng tôi liên tục sắp hàng hôn chân tượng Chúa Giêsu, nhưng mục đích chính là được bốc một nắm bắp rang thật lớn.

Lớn hơn, tôi học giáo lý và hiểu thêm về mùa Chay, mùa ăn năn hãm mình và thấy thương Chúa nhiều hơn, không hồn nhiên nghịch chơi với lá, với bắp rang như xưa nữa. Tuy nhiên việc thực hành hy sinh, sống tốt hơn trong mùa Chay Thánh thì cũng chỉ tàm tạm. Nhiều cám dỗ quá!

Cám dỗ ham ăn, ham nói, ham chơi, ham mua sắm... Vấn nạn ngày nay lại là việc đắm mình trong thế giới ảo, mê mẩn Facebook, phim tập, bia rượu quên đi bổn phận hằng ngày. Ngoài ra còn các cám dỗ ham tiền tài danh vọng, cám dỗ hay ghen ghét giận hờn, nói lời cay độc. Một họa sĩ, ông Rambrandt đã nổi tiếng với bức tranh vẽ Chúa Giêsu chịu nạn, chịu chết trên cây Thập Giá, mà một trong những người “quân dữ” đóng đinh Chúa chính là khuôn mặt của ông. Tôi không muốn cái “bản mặt” của mình có trong bức tranh này chút nào, nhưng thật sự chính tôi đã từng sai lầm, từng làm Chúa đau khổ và chịu thêm những vết roi, vết đinh vì lỗi phạm của mình. Có khi tôi đã hiểu lầm người khác, có khi chỉ vì tinh thần yếu đuối, ngại đụng chạm tôi đã không dám lên tiếng cho sự thật. Có khi tôi đã tiếc tiền ích kỷ không dám rộng tay giúp đỡ người khác…

Ngày Lễ Lá cũng làm tôi suy nghĩ về tình người. Mới hôm trước dân Do Thái dùng cành lá tung hô vạn tuế Chúa Giêsu, rồi hôm sau lại reo hò kết án Chúa, đóng đinh ngài trên cây Thánh Giá. Sự thay đổi của họ bắt đầu vì nhu cầu không được thỏa mãn, vì thấy Vua Giêsu không giàu có, quyền lực như vua trần gian. Các môn đệ (học trò) theo Chúa mà cũng yếu lòng chối bỏ không dám nhận mình biết Chúa là ai, thân xác nặng nề không thức được với thầy vài tiếng đồng hồ, để ngài một mình âu lo đau khổ trong vườn Cây Dầu. 

Có câu chuyện kể về một bà rất ghét ông hàng xóm kế bên. Bà này được ông Thần Đèn cho điều ước là nếu bà được cái gì, người kế bên sẽ được gấp đôi. Bà bèn xin Thần Đèn ngay để ông hàng xóm này bị mù hai mắt, dù ước như vậy thì chính bà cũng bị chột một bên! Nghe ra thì ai cũng thấy bà này nóng nảy ngu khờ quá, nhưng chưa chắc chúng ta tỉnh táo hơn khi hận thù người khác. Chưa chắc chúng ta biết suy nghĩ chín chắn trước khi ra tay. Bên Mỹ người ta tranh cãi hằng ngày về hành vi, cách làm việc của Tổng Thống Trump. Có người ghét ông Trump tới nỗi ước gì kinh tế Mỹ xuống thấp, mọi việc lụn bại để chứng tỏ Trump thất bại nặng nề trong việc trị nước. Chèn ơi, khi đó thì chính mình, chính người dân Hoa Kỳ chịu nghèo khổ, thua thiệt chứ ai!

Càng lớn tuổi tôi càng nghiệm ra được nhiều phức tạp, phân vân trong cuộc sống. Cuộc đời và cách hành xử đâu có dễ phân biệt như trắng và đen, tối và sáng tỏ tường tách bạch để mình chọn lựa. Nhiều vùng “xôi đậu” lẫn lộn, nhiều “gray area” không dễ để phán quyết, kết luận. Mà nếu biết bên nào phần đúng nhiều hơn, liệu có dám mạnh mẽ để thực hành, để bảo vệ điều phải đó?

Nguyện xin Thiên Chúa ban ơn cho con như một trong những chiếc lá dừa tươi đẹp bé nhỏ trong ngày Lễ Lá để tung hô, ca tụng Chúa. Xin giúp con mạnh mẽ tránh đường sai trái làm nô lệ tội lỗi, không vô tâm trước bao cảnh khốn khó trong cuộc đời.

Nguyễn Ngọc Duy Hân

----

Thơ

Câu nguyện thiết tha

Chúa ngồi lặng ngó xa xăm

cô đơn tuyệt vọng, trăng rằm buồn tênh

Chúa ơi con chẳng báo đền

tình thương cao cả Cha hiền yêu thương

đắm trong tội lỗi chán chường

u mê tăm tối trên đường xấu xa

Rồi con nước mắt nhạt nhòa

chính con giết Chúa nơi xa đỉnh đồi

máu Chúa thấm xuống muôn nơi

cho con sạch tội, đâm chồi vươn lên

dù con bất lực yếu mềm

xin thương soi dẫn qua đêm cuộc đời

quên đi ích kỷ, biếng lười

chia buồn, sẻ ngọt vì người hy sinh

con tim rộng mở hết tình

yêu thương Cha Cả, 

trung trinh tấm lòng

Chúa ơi! xin ghé mắt trông

dẫu con hèn yếu vẫn lòng thiết tha…

Trịnh Tây Ninh

----

Im lặng

Tôi thích bắt chước các nhạc sĩ ví von cuộc sống hằng ngày giống như một bản nhạc. Mở đầu là cung điệu nhẹ nhàng, khoan thai, từ từ dồn dập hơn với các nốt nhạc mạnh, cao, có âm hưởng lớn. Cuối cùng bài ca trở về âm chủ, dư âm kéo dài để kết thúc thật sâu lắng, ý nghĩa. Để bài nhạc được quân bằng, ca sĩ có thể dừng lại một chút lấy hơi để hát tiếp, thì bài hát cũng cần có vài nốt lặng trong đó. Những nốt nghỉ này chính là những khi mình cần im lặng. Bài trường ca dù hay, âm điệu cuốn hút tới đâu cũng cần có nốt lặng. Im lặng để nhìn lại, để suy tư, để chuẩn bị bước kế tiếp. Không ai có thể đi mãi, làm việc mãi, cũng không nên ăn mãi, ngủ mãi, chơi mãi...

Chúa Giêsu đã thiết tha kêu gọi "Hãy tỉnh thức và cầu nguyện". Hiện trong đạo Công Giáo đang là Mùa Chay, mùa để ăn năn, để xét lại các mối tương quan của mình với Chúa, với người chung quanh. Trong mùa Chay, Giáo hội Công Giáo khuyến khích các tín hữu thực hành ăn chay, cầu nguyện và chia sẻ, làm việc bác ái. 

Im lặng cũng là một hành động "bác ái" khi áp dụng đúng nơi, đúng lúc. Lời nói có thể là lưỡi gươm, gươm chưa dùng thì để trong bao, không phải lúc nào cũng vung lên chém bừa. Nhất là khi đang giận, đang mới nghe một chiều thì càng nên cẩn thận. Nói nhiều thì sai nhiều. Thomas Edison đã nói: "Điều chúng ta biết chỉ là một giọt nước, điều chúng ta không biết là cả đại dương". Vậy thì hãy thực hành câu "Biết thì thưa thốt, không biết thì dựa cột mà nghe". 

Không gì vô duyên hơn khi người khác khóc mà mình lại cười. Đặc biệt trong các buổi họp, xem văn nghệ, chỗ công cộng lại càng nên cẩn trọng không nói nhiều, tránh phát biểu quá lớn ồn ào gây phiền cho người khác. Nếu mình đang góp ý chia sẻ, đang ca hát phục vụ mà người chung quanh không tôn trọng lắng nghe, cứ nói chuyện riêng mình nghĩ sao? 

Thế nhưng nếu khi cần thiết mà khiếp sợ không dám lên tiếng để người khác bị oan, để Công Lý và Sự thật tiếp tục bị chà đạp thì cũng thật là không nên. Im lặng không có nghĩa là "vô cảm, vờ câm", thủ thân chỉ lo cho mình và gia đình, quên đi mọi ngưòi chung quanh đang cần mình, quay lưng lại với những đau khổ của người khác, sẵn sàng làm ngơ trước cái xấu, cái ác. 

Biết mở miệng khi cần, biết thinh lặng đúng chỗ là một nghệ thuật. Chúc bạn có con tim nhạy cảm và khối óc thật vững vàng để thực thi những điều này.

Nguyễn Ngọc Duy Hân

----

Lời Hay Ý đẹp về Im Lặng

Tài năng thường được tỏa sáng trong im lặng

– Kém cỏi thường lan tỏa bằng âm thanh tự phô trương.

Khuyết danh

Tôi thường hối tiếc vì những gì mình nói, chứ không bao giờ vì sự im lặng của mình.

Publilius Syrus

Sự thật không chỉ bị dối trá xâm hại; nó còn bị xúc phạm bởi sự câm lặng hèn nhát.

Henri Frederic Amiel

Sự áp bức tồn tại được nhờ sự im lặng không dám lên tiếng.

Khuyết danh

Chúng ta phải im lặng trước khi có thể lắng nghe.

Chúng ta phải lắng nghe trước khi có thể học hỏi.

Chúng ta phải học hỏi trước khi có thể chuẩn bị.

Chúng ta phải chuẩn bị trước khi có thể phục vụ.

Chúng ta phải phục vụ trước khi có thể hướng dẫn người khác.

William Arthur Ward

Người không hiểu sự im lặng của bạn cũng sẽ chẳng hiểu lời của bạn nói đâu.

Elbert Hubbard

Lời nói thì trần tục, sự im lặng là thiêng liêng, nhưng cũng tàn bạo và chết chóc: vì thế chúng ta phải học cả hai.

Thomas Carlyle

Sáng suốt khôn ngoan thật sự là tự biết được khi nào nên chia sẻ sự hiểu biết của mình và khi nào thì nên im lặng.

Katrina Mayer

Sự im lặng du dương hơn bất kỳ bài hát nào.

Christina Rossetti

Tôi thà im lặng còn hơn để những lời khắc nghiệt ác độc hằn sâu trong trái tim ai đó mãi mãi.

Khuyết danh

------

Vô Cảm - Vờ Câm Vô Cạm - Vờ Cảm 
 Vỡ Câm - Vò Cằm Vỡ Cảm - Vơ Cảm

Gần đây nhiều bài vở đã viết về hiện tượng “Vô Cảm”, tức là không còn cảm giác, quan tâm đến chung quanh, không “care” đến người khác, chỉ biết ích kỷ lo cho mình. Hai chữ “Vo Cam” này có thể bỏ dấu tiếng Việt theo nhiều cách. 

Đầu tiên, tôi thích đánh dấu để chữ “Vo Cam” thành “Vờ Câm”, tức là giả vờ câm không lên tiếng nói. Có người đã nặng lời trách người khác khi người đó lỡ lời nói bậy, nói không đúng lúc làm phiền anh em như câu: 
- “Nếu ông không phát biểu đâu có ai nói ông câm!” 
Thế nhưng khi phải lên tiếng cho sự thật, làm chứng cho công lý mà sợ liên lụy nên im lặng để người khác bị hàm oan, chịu uất ức suốt đời vì mình giả vờ câm, thực thi câu “im lặng là vàng” thì vàng này quả là vàng giả, không có giá trị chút nào. 

Vậy trước khi “vờ câm” xin hãy “vò cằm” để suy nghĩ xem theo đúng lương tâm thì mình nên làm gì, nói gì, hành xử ra sao. Tôi cũng hay chống tay vò cằm suy tư, băn khoăn vì nhiều việc không dễ để phán đoán ngay để kết luận đó là tốt hay xấu, gian hay ngoan trước khi nhìn các khía cạnh khác nhau, trước khi đặt mình vào hoàn cảnh đó. Nếu mới thoạt nhìn, nghe được chỉ từ góc độ này, có thể sẽ đưa tới bất công vì chưa chắc cái nhìn, quan niệm của phía bên kia đã là sai hẳn. Tôi cũng nhiều lần sai lầm khi tin tưởng, chỉ nghe một chiều mà đánh giá sự việc. Quả thế, đôi khi vì thiếu giờ tìm hiểu, kiểm chứng mà mình đã bị “vô cạm”, tức là rơi vào cạm bẫy mà vô tình trở nên sai sót, trách lầm người khác. Nếu biết mình “vớ cạm” tức là vớ nhằm cái bẫy xấu, thì phải tỉnh táo tìm cách thoát ra ngay. Nói hai tiếng “xin lỗi” rất khó, nhất là với những người mình không ưa, không muốn liên hệ nhưng tôi mong mình cố gắng thực tập, thấy phần sai lỗi cũng có về phía “phe ta” dù có thể nhiều phần là mình đúng. Biết lỗi rồi thì lại cần can đảm lên tiếng nhận lỗi, sửa sai, bù đắp cho sự việc không hay đã xảy ra, hay ít nhất cũng thông cảm, hiểu dùm người khác khi sự việc đã rắc rối như thế.

Hiện tượng “Vô Cảm” đôi khi lại xảy ra nếu ông chồng sợ vợ, không dám nói, không làm điều hay lẽ phải vì bị “Vợ Cấm”. Tôi thích đàn ông chiều vợ, độ lượng nhưng nếu là chủ tịch của Hội Sợ Vợ, luôn bị “Vo Cam - Vợ Cấm” nên không thể trở thành đấng trượng phu đầu đội trời, chân đạp đất thì thật là không nên - nếu không nói là quá yếu hèn!

Ấy thế lại có loại người “Vo Cam - Vờ Cảm”, tức là chỉ giả vờ cảm thương, cảm phục, nhưng mặt khác thì hành xử ngược lại, đi nói xấu sau lưng, đóng vai “Nhạc Bất Quần” ngụy quân tử hai mặt. Họ mua chuộc để được lòng cả hai phía, luôn “Đu Dây”, làm nghị gật ba phải, nếu thế thì cũng rất tệ. Nhiều người cũng đã “vờ cảm” rằng ta đây đạo đức, thương người, tài giỏi lắm nhưng chỉ qua môi miệng, không cụ thể bằng việc làm, không bỏ tiền, mang trí tuệ ra đóng góp thực tiễn thì “vờ cảm” được vài lần cũng sẽ bị khám phá là giả đò, không ai phục mãi.

Hai chữ “Vo Cam” này lại cũng có thể bỏ dấu thành “Vỡ Câm”, để nhắc nhở chính mình khi cần thiết phải đập vỡ cái câm lặng cá nhân yếu ớt, ngại khó để góp tay, góp tiếng cho kẻ ngay, cho sự thật.

Vo cam lại cũng có thể bỏ dấu tiếng Việt thành "vo cấm". Thật thế, bà Eva ngày xưa đã “vo trái cấm” dụ dỗ ông Adam ăn vì lòng kiêu ngạo, muốn được bằng Thiên Chúa. Ông Adam cũng đã vì vợ, sợ vợ cấm nên ăn trái cấm vào để rồi cùng bị xử phạt. Anh hùng trẻ Trần Quốc Toản khi xưa cũng đã vò nát trái cam “Vo Cam - Vò Cam” để nêu gương can đảm, bất khuất chống Tàu xâm lăng trong lịch sử Việt.  Trước khi ăn cam, hãy vò trái cam để nhớ gương yêu nước, quan tâm đến quê hương nhé!

Thế nhưng ngược lại với vô cảm là “vỡ cảm” cũng có phần quá đáng. Tôi bỏ dấu chữ “Vo Cam” cho thành “Vỡ Cảm” để liên hệ tới biểu hiện của người rất “nhạy cảm”, tự ái, tự vệ quá đáng. Những người này không chấp nhận ai góp ý, phê bình thành thật với mình, cho rằng kẻ lên tiếng chỉ là vì ghen ghét, nhiều ý kiến ý cò. Nếu cứ “vơ cảm”, vơ hết cảm xúc - luôn méo mó dù người khác nói một câu vô tình cũng cảm giác rằng họ đang châm chích mình cũng lại là chuyện không nên. Tự diễn giải vì quá nhạy cảm rồi tức tối “vỡ cảm” ra thành nóng giận, hiểu lầm trước là làm khổ thân mình, sau là giận oan người khác.  Nhiều khi quá nông nổi nên lại đánh "vỡ cằm" người khác, tạo ra bao hiềm khích, hận thù. Tôi thích câu danh ngôn: “Hãy nhìn cuộc đời bằng cái Tâm. Đừng nhìn cuộc đời bằng cái Tôi”.
Rõ ràng ai cũng có ưu điểm nhưng cũng chẳng thiếu khuyết điểm, nếu biết lắng nghe bổ túc cho nhau để hoàn thiện hơn thì hoàn cảnh chắc chắn sẽ tốt đẹp hơn. 

Hồi trẻ tôi cũng hay khó chịu khi bị chê, khi bị bắt sửa cái này cái khác. Bây giờ già hơn tôi mới biết cảm ơn người chê, trân trọng các góp ý xây dựng cho mình. Nhờ có người quan tâm phát hiện ra những kẽ hở, thiếu sót nên mình sửa được trước khi chuyện quá trễ về sau. Nếu ai cũng vô tâm không thèm nói tới, thì đôi khi mình lại không tự nhìn thấy được các khía cạnh khác của vấn đề, sẽ chủ quan để trở thành một chiều, thiếu bao quát. 

Tuy thế, không dễ đâu các bạn ạ, tôi cũng rất “hảo ngọt”, thích được khen hơn bị chê trách. Tôi luôn nhủ lòng phải ráng, phải cố gắng dù biết “cố quá” sẽ mau trở thành “quá cố!”. 

“Vô Cảm” với bản thân để mặc tương lai ra sao thì ra, vô cảm với gia đình, với tha nhân, vô cảm với đất nước là vấn đề quan trọng cần quan tâm. Mời bạn cùng tôi hôm nay “vò cằm” suy nghĩ lại để không bị “vô cạm”. Mong bạn không “vờ câm” để yên thân, sống ích kỷ cá nhân, trái lại sẽ “vỡ câm”, thoát ra khỏi "comfort zone" để hết vô tâm vô tính, thiếu trách nhiệm với bản thân, anh em. Ngược lại cũng sẽ tránh “vơ cảm” luôn vơ hết vào mình, đặt nặng tự ái cá nhân để không bị “vỡ cảm”, nặng nề phản ứng như ra tay đánh "vỡ cằm" chỉ vì hiểu lầm thiện ý người khác. 
 

Đây chỉ là bài viết vui “chơi chữ”, dựa trên hai chữ không có dấu “Vo Cam” để thấy tiếng Việt mình thật phong phú, nhiều ý nghĩa. 
Hy vọng bạn cũng đồng ý “vo cam” bỏ dấu nhiều cách vào rồi suy luận lẩm cẩm cũng rất …có lý! 

Chúc bạn luôn vui khoẻ và thành công trong tư duy, hành xử.

Nguyễn Ngọc Duy Hân