Tại sao ĐGH Leo lại bỏ những từ này khỏi Kinh Tin Kính ở Thổ Nhĩ Kỳ?
Tại sao ĐGH Leo lại bỏ những từ này khỏi Kinh Tin Kính ở Thổ Nhĩ Kỳ?
Đức Thánh Cha Leo XIV đã đến thăm Iznik (nơi từng là trụ sở của Công đồng Nicaea) tại Thổ Nhĩ Kỳ vào ngày 28 tháng Mười Một để kỷ niệm 1.700 năm Công đồng Nicaea, cùng với khoảng 20 nhà lãnh đạo Kitô giáo. Đứng trước tàn tích của một vương cung thánh đường cổ xưa từng bị chìm, họ đã cùng nhau tuyên xưng Kinh Tin Kính, lời tuyên xưng đức tin đầu tiên của Kitô giáo. Phiên bản họ sử dụng không bao gồm cụm từ “và (từ) Đức Chúa Con” – trong tiếng Latinh là “Filioque”.
“Tưởng nhớ Công đồng chung đầu tiên”
Lễ kỷ niệm này là một sự kiện có ý nghĩa to lớn “bởi vì nó nhắc đến Công đồng chung đầu tiên”, Đức Tổng Giám mục Job Getcha, Tổng Giám mục Pisidia, có trụ sở tại Antalya, giải thích. “Công đồng Nicaea đã xác định nền tảng của đức tin Kitô giáo. Đây là công đồng đầu tiên mà Chính Thống giáo và Công giáo cùng tham gia. Công đồng này cũng được các Giáo hội xuất hiện sau thời Cải cách công nhận.”
Trước tàn tích của một vương cung thánh đường cổ bị chìm dưới nước, các nhà lãnh đạo Kitô giáo đã đọc Kinh Tin Kính, lời tuyên xưng đức tin Kitô giáo đầu tiên.
Để duy trì sự hiệp nhất, phiên bản họ cầu nguyện là bản gốc của Công đồng Nicea-Constantinopoli, không bao gồm cụm từ “và (từ) Đức Chúa Con”, vốn quen thuộc với người Công giáo và Tin lành nhưng lại xa lạ với Chính thống giáo.
Thật vậy, không giống như Chính thống giáo, người Công giáo tuyên xưng rằng Chúa Thánh Thần, Ngôi Ba Thiên Chúa, phát xuất từ Đức Chúa Cha “và Đức Chúa Con”, “Filioque” trong tiếng Latinh. Cách diễn đạt này được thêm vào sau các Công đồng Nicea và Constantinople, và chưa bao giờ được Chính thống giáo chấp nhận.
Đây không phải là lần đầu tiên Đức Giám mục Rôma bỏ qua những từ này trong bối cảnh đại kết. Chẳng hạn, vào tháng Chín năm 2025, Đức Thánh Cha Leo XIV đã đọc Kinh Tin Kính này mà không có cụm từ “Filioque” trong một buổi lễ đại kết tại Vương cung Thánh đường Thánh Phaolô Ngoại Thành.
Một sự dị biệt về thần học
Từ “Filioque” là trọng tâm của sự bất đồng thần học giữa Kitô giáo Đông phương và Tây phương. Cụm từ tiếng Latin này, có nghĩa là “và từ Đức Chúa Con”, đã được Giáo hội Tây phương thêm vào Kinh Tin Kính Nicene-Constantinopoli. Một số nhà thần học tin rằng việc thêm vào này diễn ra vào năm 447 tại một công đồng ở Toledo. Tuy nhiên, ý kiến được chấp nhận rộng rãi nhất là nó diễn ra vào năm 589, trong Công đồng Toledo lần thứ ba.
Trong khi các Giáo hội Đông phương tuyên xưng rằng Chúa Thánh Thần “xuất phát từ Đức Chúa Cha”, thì phương Tây dần dần thêm vào cụm từ “và từ Đức Chúa Con”, cho thấy một sự dị biệt về thần học.
Sự di biệt này, ban đầu mang tính giáo lý, đã trở thành một vấn đề chính trị. Năm 1014, dưới áp lực của Hoàng đế La Mã Thần thánh Henry II, Đức Giáo hoàng Benedictô VIII đã chính thức đưa từ “Filioque” vào Kinh Tin Kính. Sự chia rẽ này đã kết tinh qua nhiều thế kỷ, làm bùng nổ “Cuộc tranh luận Filioque”, mà Chính thống giáo vẫn coi là một trong những nguyên nhân chính dẫn đến sự chia rẽ với Roma vào năm 1054.
Ngày nay, nó vẫn là biểu tượng của sự bất đồng về bản chất của Chúa Ba Ngôi và thẩm quyền trong Giáo hội, một vết thương dai dẳng giữa người Công giáo và Chính thống giáo.
Mặc dù từ duy nhất này (trong tiếng Latinh) có thể được coi là một vấn đề quan trọng và là một điểm gây tranh cãi, cả Đức Thánh Cha Leo và Đức Thượng Phụ Bartholomew đều nói về sự kiện tại Iznik như một sự kiện lịch sử và có ý nghĩa quan trọng, và các nhà thần học liên tục khẳng định rằng điều gắn kết Chính thống giáo và Công giáo còn hơn cả những vấn đề nhỏ nhặt chia rẽ họ.
Bản văn Kinh Tin Kính
Đây là bản văn Kinh Tin Kính được sử dụng vào ngày 28 tháng Mười Một, được tìm thấy trong tập sách sự kiện (PDF):
Chúng Con tin kính một Thiên Chúa,
là Cha, là Đấng Toàn Năng,
là Đấng tạo thành trời đất,
muôn vật hữu hình và vô hình.
Chúng con tin kính một Chúa, là Chúa Giêsu Kitô,
Con một của Thiên,
sinh bởi Đức Chúa Cha từ trước đời đời.
Ánh sáng bởi Ánh sáng,
Thiên Chúa thật bởi Thiên Chúa thật,
được sinh ra mà không phải được tạo thành;
đồng bản thể với Đức Chúa Cha.
Nhờ Người mà muôn vật được tạo thành.
Vì tất cả chúng con và để cứu rỗi chúng con,
Người đã từ trời xuống thế;
và đã nhập thể
bởi Đức Chúa Thánh Thần và trinh nữ Maria,
và đã trở nên người phàm.
Vì chúng con, Người đã bị đóng đinh
dưới thời Phongxiô Philatô;
Ngài chịu khổ hình và được mai táng.
Ngày thứ ba
Người đã sống lại từ cõi chết
theo lời Kinh Thánh.
Người lên trời
và ngự bên hữu Đức Chúa Cha.
Người sẽ trở lại trong vinh quang
để phán xét kẻ sống và kẻ chết
và vương quốc của Người sẽ vô tận.
Chúng con tin kính Đức Chúa Thánh Thần,
là Chúa, là Đấng ban sự sống,
là Đấng từ Đức Chúa Cha mà ra.
Đấng, cùng với Đức Chúa Cha và Đức Chúa Con,
được tôn thờ và tôn vinh,
là Đấng đã phán dạy qua các Tiên Tri.
Chúng con tin vào một Hội Thánh duy nhất, thánh thiện,
công giáo và tông truyền.
Chúng con tuyên xưng một phép rửa
để được tha tội.
Chúng con trông đợi kẻ chết sống lại,
và sự sống đời sau. Amen.
Thế giới Kitô giáo vẫn còn chia rẽ
Bức ảnh các đại diện Kitô giáo tụ họp tại Nicaea đã minh họa cho tình trạng chia rẽ Kitô giáo, một thế giới vẫn còn chia rẽ. Đáng chú ý, cuộc họp được đánh dấu bằng sự vắng mặt của một số Giáo hội Chính Thống giáo. Tòa Thượng phụ Constantinople đã chọn chỉ mời các Giáo hội Chính Thống giáo được thành lập trong thiên niên kỷ thứ nhất. Tòa Thượng phụ Mặc Tư Khoa, nơi đã cắt đứt hiệp thông với Constantinople, đã không có mặt.
Do đó, lễ kỷ niệm này tượng trưng cho cả những nỗ lực hướng tới sự hiệp nhất và những rạn nứt ngày càng trầm trọng hơn kể từ khi Nga xâm lược Ukraine, được Tòa Thượng phụ Mặc Tư Khoa chúc phúc.
Nguyễn Minh Sơn