Thánh Augustinô - nguồn cảm hứng cho ĐGH Leo XIV
Thánh Augustinô - nguồn cảm hứng cho ĐGH Leo XIV
“Tôi là người theo Dòng Augustinô, con trai của Thánh Augustinô…” Những lời này của Đức Thánh Cha Leo XIV, được thốt ra trong lần đầu tiên ngài xuất hiện tại hành lang ngoài của Vương cung Thánh đường Thánh Phêrô vào buổi tối sau khi được bầu vào ngôi vị Giáo hoàng, đã đặt nền móng cho một triều đại giáo hoàng “Augustinô”, cũng như triều đại của Đức Giáo hoàng Phanxicô mang phong cách “Ignatio”.
Thánh Augustinô (354-430 CN) đã có ảnh hưởng lâu dài đến tư tưởng Kitô giáo, nhấn mạnh đến đức tin, ân sủng thiêng liêng và sự hoán cải. Robert Francis Prevost, Bề trên Tổng quyền Dòng Thánh Augustinô từ năm 2001 đến năm 2013, đã vun đắp ơn gọi và sự nghiệp của mình theo bước chân của vị Giáo phụ này.
Từ thế kỷ 19, việc đào tạo giáo sĩ thường tập trung vào Thánh Tôma Aquinô (1224-1274 CN). Triết gia và thần học gia vĩ đại thời Trung cổ này đưa ra một quan niệm về mối liên hệ giữa đức tin và lý trí, được lấy cảm hứng từ triết học Hy Lạp, đặc biệt là Aristotle. Trong tư tưởng của Thomas, việc quan sát thiên nhiên và hiểu biết lịch sử phải dẫn đến một nền đạo hạnh và một sự chứng minh hợp lý về sự hiện hữu của Thiên Chúa.
Thánh Augustinô, nói một cách chính xác không phải là một người theo chủ nghĩa Hy Lạp, thay vào đó, ngài nhấn mạnh đến kinh nghiệm của Mặc Khải và sự hoán cải, trong viễn cảnh hiệp nhất với thần linh. Bị ảnh hưởng bởi những cuộc xâm lược của người man rợ và sự sụp đổ của các thể chế được thừa hưởng từ Đế chế La Mã, ngài đã đề xuất một quan niệm về lịch sử, cho thấy một cuộc đấu tranh kịch tính giữa Thành phố của Thiên Chúa và thành phố trần gian.
Từ Thomas đến Augustine, một sự chuyển hướng thần học mới
Giáo huấn của các giáo hoàng đương thời nhìn chung đi theo đường lối của Thomas. Tuy nhiên, Đức Giáo hoàng Bênêđictô XVI là một ngoại lệ đáng chú ý. Ngài đã viết một luận án về Thánh Augustinô khi còn là một linh mục trẻ vào năm 1953, và ngài nhiều lần nhấn mạnh tình cảm của mình dành cho vị Giáo phụ này.
“Khi đọc những tác phẩm của Thánh Augustinô, tôi không có ấn tượng rằng ngài là một người đã qua đời cách đây khoảng 1.600 năm; tôi cảm thấy ngài giống như một con người của thời đại: một người bạn, một người đương thời đang trò chuyện với tôi, đang nói với chúng ta bằng đức tin tươi mới và hợp thời của ngài,” Đức Giáo hoàng Benedictô XVI đã phát biểu trong một bài giáo lý năm 2008.
Đức Thánh Cha Leo XIV chắc chắn có thể đã lặp lại những lời này của vị giáo hoàng người Đức, vì Thánh Augustinô đã cấu trúc tư duy của mình rất nhiều và giờ đây đã đi vào những bài phát biểu của ngài.
Ngày 12 tháng Năm, trong buổi gặp gỡ đầu tiên với giới truyền thông, vị tân giáo hoàng đã nói rằng “truyền thông và báo chí không tồn tại ngoài thời gian và lịch sử.” Sau đó, ngài trích dẫn một đoạn nổi tiếng trong bài phát biểu của Thánh Augustinô: “Chúng ta hãy sống tốt và thời đại sẽ tốt đẹp. Chúng ta chính là thời đại.”
Vì vậy, “thời đại” của Đức tân Giáo hoàng đã bắt đầu với giọng điệu của Thánh Augustinô, chủ trương sự hiệp nhất. “Giáo hội bao gồm tất cả những ai sống hòa hợp với anh chị em mình và yêu mến tha nhân,” Đức Thánh Cha Leo XIV phát biểu, trích dẫn bài diễn văn của Thánh Augustinô trong Thánh lễ nhậm chức của ngài vào ngày 18 tháng 5. Do đó, vị tân giáo hoàng mong muốn thúc đẩy “một Giáo hội được xây dựng trên tình yêu của Thiên Chúa, một dấu chỉ của sự hiệp nhất.”
Ngày 19 tháng Năm, trong bài diễn văn trước các đại biểu từ các Giáo hội và tôn giáo khác đã tham dự Thánh lễ nhậm chức của ngài vào ngày hôm trước, Đức Thánh Cha Leo XIV đã nhắc lại ý nghĩa của khẩu hiệu của mình: In Illo uno unum, một thành ngữ của Thánh Augustinô thành Hippo có nghĩa là “Trong Đấng Duy Nhất”—tức là Chúa Kitô—“chúng ta là một.”
Ngày 21 tháng Sáu, trong bài diễn văn nhân dịp Năm Thánh các Nhà Lãnh đạo Chính trị, Đức Thánh Cha đã nhắc lại tầm quan trọng của tự do tôn giáo và đối thoại liên tôn. Ngài nhấn mạnh rằng “niềm tin vào Thiên Chúa, cùng với những giá trị tích cực phát sinh từ đó, là nguồn mạch vô tận của điều thiện và chân lý cho cuộc sống của mỗi cá nhân và cộng đồng.”
Sau đó, ngài trích dẫn rành mạch từ tác phẩm Thành phố Thiên Chúa của Thánh Augustinô, mô tả “một xã hội mà luật nền tảng là bác ái” và vì thế con người phải chuyển từ “lòng tự ái ích kỷ, thiển cận và hủy hoại” sang “lòng tự do và quảng đại, đặt nền tảng trên Thiên Chúa và dẫn đến sự hiến thân.”
Yêu mến Giáo Hội
Phát biểu trước hàng giáo sĩ Rôma vào ngày 12 tháng Sáu, Đức Thánh Cha Leo XIV cũng đã trích dẫn Thánh Augustinô trong lời kêu gọi đầy nhiệt huyết của ngài gửi đến các linh mục tại thủ đô nước Ý: “Hãy yêu mến Giáo Hội này, hãy ở trong Giáo Hội thánh thiện này, hãy ở trong Giáo Hội này (...). Hãy cầu nguyện cho những con chiên tản mác; để họ cũng có thể đến, để họ cũng có thể nhận biết Người, để họ cũng có thể yêu mến Người; để có Một Đàn Chiên và Một Mục Tử.”
Vị Bề Trên Tổng Quyền hiện tại của Dòng Augustinô, Cha Alejandro Moral Anton, gần đây đã nhấn mạnh trong một cuộc phỏng vấn với I.MEDIA rằng ba từ thiết yếu tóm tắt linh đạo Augustinô: tìm kiếm chân lý, thực thi bác ái và hiệp nhất. Thánh Augustinô cũng nói nhiều về nội tâm, khẳng định rằng Thiên Chúa “sâu thẳm trong tôi hơn cả bản ngã sâu thẳm nhất của tôi.” Cha Anton, người kế nhiệm Cha Prevost vào năm 2013, tin rằng “Đức Thánh Cha Lro XIV đã hiện thân những chiều kích tâm linh này một cách mạnh mẽ, điều mà Giáo hội ngày nay rất cần.”
Nền thần học Augustinô này còn dành một vị trí quan trọng cho cảm xúc. Bằng cách cho phép một vài giọt nước mắt được thể hiện, đặc biệt là khi ngài nhận chiếc nhẫn ngư phủ trong Thánh lễ nhậm chức vào ngày 18 tháng Năm, Đức Thánh Cha Leo XIV, theo một cách nào đó, đã đi theo bước chân của Thánh Augustinô, đôi khi được mệnh danh là “Tiến sý của nước mắt”.
Chiều kích “ân sủng của nước mắt” hiện diện rất rõ trong những tác phẩm của ngài, đặc biệt là những tác phẩm về mẹ ngài, Thánh Monica, bà đã cầu nguyện tha thiết và đau xót cho sự hoán cải của con trai mình.
Nguyễn Minh Sơn