Thánh bộ Giáo hội Đông phương
Thánh bộ Giáo hội Đông phương
Thánh bộ các Giáo hội Đông phương, thay mặt Đức Giáo hoàng, giải quyết những vấn đề liên quan đến con người hoặc sự vật, ảnh hưởng đến những Giáo hội Công giáo Đông phương tự trị (sui iuris). Những Giáo hội này gồm những vùng lãnh thổ trải dài từ Ethiopia đến Trung Đông, từ Âu châu đến Ấn Độ, và bao gồm tất cả những cộng đồng hải ngoại tương ứng trên toàn thế giới.
Tổng trưởng hiện tại của Thánh bộ là Đức Hồng y Claudio Gugerotti; thư ký hiện tại là Đức Tổng Giám mục Michel Jalakh, OAM.
Ghi chú Lịch sử
Năm 1573, Đức Giáo hoàng Grêgôriô XIII thành lập Bộ Truyền giáo Graecorum, được giao nhiệm vụ giám sát đời sống của người Công giáo theo nghi lễ Byzantine hoặc Hy Lạp, đồng thời thúc đẩy đức tin giữa những Kitô hữu Đông phương. Năm 1862, Đức Piô IX thành lập Bộ Truyền giáo Pro negotiis ritus orientalis thuộc Thánh bộ Truyền giáo Sacra với những trách nhiệm tương tự.
Năm 1917, Đức Giáo hoàng Bênêđictô XV, với Tự sắc Dei Providentis, đã thành lập Bộ Giáo hội Đông phương; năm 1967, Đức Giáo hoàng Phaolô VI, với Tông hiến Regimini Ecclesiae Universae, đã đổi tên thành Bộ Giáo hội Phương Đông. Tên gọi này một lần nữa được Đức Giáo hoàng Phanxicô đổi thành Bộ Giáo hội Đông phương vào năm 2022, với Tông hiến Praedicate Evangelium.
Trong số những văn kiện huấn quyền, những văn kiện sau đây là thiết yếu để tiếp cận thế giới hấp dẫn của các Giáo hội Công giáo Đông phương: Tông thư Orientalium dignitas, mà Đức Giáo hoàng Lêô XIII đã sử dụng vào năm 1895 để bảo vệ tầm quan trọng của những truyền thống Đông phương đối với toàn thể Giáo hội, đã nhấn mạnh mong muốn của Tòa Thánh trong việc bảo vệ bản sắc riêng của những truyền thống này. Năm 1964, Đức Giáo hoàng Phaolô VI đã ban hành sắc lệnh của Công đồng Vatican II về những Giáo hội Công giáo Đông phương, Orientalium Ecclesiarum. Năm 1990, Thánh Gioan Phaolô II đã ban hành Bộ Giáo luật của những Giáo hội Đông phương và năm năm sau, nhân dịp kỷ niệm 100 năm Tông huấn Orientalium dignitas, ngài đã ban hành Tông thư Orientale lumen.
Thẩm quyền
Theo Praedicate Evangelium, “Thánh Bộ giải quyết những vấn đề liên quan đến con người hoặc sự vật, ảnh hưởng đến những Giáo hội Công giáo Đông phương sui iuris. (điều 82, đoạn 1)
“Điều 84, đoạn 1: Thánh Bộ có thẩm quyền trong mọi vấn đề liên quan đến những Giáo hội Đông phương mà phải được trình lên Tòa Thánh về cơ cấu và tổ chức của các Giáo hội đó; việc thực hiện những chức năng giáo huấn, thánh hóa và quản trị; và địa vị, quyền lợi và nghĩa vụ của những cá nhân…”
Do đó, Thánh Bộ thực thi trên những giáo phận, giám mục, giáo sĩ, tu sĩ và tín hữu theo nghi lễ Đông Phương những thẩm quyền mà những Thánh Bộ Phụng Tự và Kỷ Luật Bí Tích, những Thánh Bộ Giám Mục, Giáo Sĩ, Viện Đời Sống Thánh Hiến và Hội Đời Sống Tông Đồ, và Thánh Bộ Giáo Dục Công Giáo, tương ứng, thực thi trên những giáo phận, giám mục, giáo sỹ, tu sỹ và tín hữu theo nghi lễ Latinh, với một số ngoại lệ.
Thánh Bộ theo dõi sát những cộng đồng tín hữu Đông Phương sống trong phạm vi lãnh thổ của Giáo Hội Latinh, được gọi là “dân di cư”. Thánh Bộ đáp ứng nhu cầu tâm linh của họ thông qua những vị khách viếng thăm hoặc thông qua hàng giáo phẩm riêng, khi số lượng tín hữu và hoàn cảnh đòi hỏi, sau khi tham khảo ý kiến của Thánh Bộ chịu trách nhiệm thành lập những Giáo Hội địa phương trong cùng lãnh thổ.
Ở những vùng mà các nghi lễ Đông Phương đã thịnh hành từ lâu, hoạt động tông đồ và truyền giáo hoàn toàn phụ thuộc vào Thánh Bộ này, ngay cả khi chúng được thực hiện do những tín hữu của Giáo hội Latinh thực hiện. Do đó, Thánh Bộ cũng có thẩm quyền lãnh thổ đối với những tín hữu Latinh tại Bulgaria, Síp, Ai Cập, Jordan, Hy Lạp, Iraq, Ba Tư, Israel, Libăng, Palestine, Syria và Thổ Nhĩ Kỳ.
Thánh Bộ bao gồm Ủy ban Đặc biệt về Phụng vụ, có nhiệm vụ bảo vệ và thúc đẩy di sản phụng vụ của Kitô giáo Đông phương, Ủy ban Đặc biệt về Nghiên cứu về Kitô giáo Đông phương, và Ủy ban Đặc biệt về Đào tạo Giáo sỹ và Tu sỹ, có nhiệm vụ thúc đẩy việc đào tạo sinh viên Đông phương, đặc biệt là tại Rôma.
ROACO (Hội đồng các Cơ quan Viện trợ cho các Giáo hội Đông phương) là một ủy ban tập hợp các cơ quan và hoạt động từ nhiều quốc gia trên thế giới tham gia hỗ trợ tài chính cho những Giáo hội Đông phương trong nhiều lĩnh vực, từ xây dựng nơi thờ phượng đến học bổng, từ những cơ sở giáo dục và học thuật đến những cơ sở dành riêng cho chăm sóc xã hội và y tế, do Đức Tổng Giám mục làm chủ tịch và Thư ký của Thánh bộ làm Phó Chủ tịch.
Cuối cùng, Thánh Bộ này có nhiệm vụ thúc đẩy tình yêu thương và tinh thần đồng trách nhiệm của Giáo hội đối với Đất Thánh, và vì mục đích này, hàng năm Thánh Bộ gửi Thư Luân Lưu đến tất cả những giám mục nhân dịp quyên góp cho Đất Thánh, nhằm nâng cao nhận thức của các tín hữu về sự hỗ trợ tinh thần và vật chất dành cho những cộng đồng và tổ chức Công giáo hiện diện trên đất Chúa Giêsu.
Khôi phục ý thức về mầu nhiệm của Kitô giáo Đông phương
Trong cuộc gặp gỡ với những mục tử và tín hữu của các Giáo hội Đông phương nhân dịp Năm Thánh của họ vào ngày 14 tháng Năm năm 2025, Đức Thánh Cha Leo XIV đã nhấn mạnh tầm quan trọng của việc khôi phục ý thức về “mầu nhiệm” của Kitô giáo Đông phương.
“Giáo hội cần các bạn,” ngài nói. “Những đóng góp mà Kitô giáo Đông phương có thể mang lại cho chúng ta ngày nay là vô cùng to lớn! Chúng ta rất cần khôi phục ý thức về mầu nhiệm vẫn còn sinh động trong những nghi thức phụng vụ của các bạn, những phụng vụ gắn kết toàn thể con người, ca ngợi vẻ đẹp của ơn cứu độ và gợi lên cảm giác ngạc nhiên về cách Thiên Chúa uy nghi đón nhận sự yếu đuối của con người chúng ta!”
Kết thúc bài phát biểu, Đức Thánh Cha cảm ơn “các anh chị em thân mến ở phương Đông, vùng đất nơi Chúa Giêsu, Mặt Trời Công Lý, đã xuất hiện, vì đã là ‘ánh sáng trong thế giới của chúng ta’,” đồng thời ngài bày tỏ hy vọng rằng họ sẽ tiếp tục là những tấm gương về đức tin, đức cậy và đức mến; và rằng những vị mục tử của họ sẽ thúc đẩy “sự hiệp thông trọn vẹn, đặc biệt là trong các Thượng Hội đồng Giám mục, để họ có thể trở thành những nơi của tình huynh đệ và tinh thần đồng trách nhiệm đích thực.”
Đức Thánh Cha đã nhắc lại lời mời gọi này khi gặp gỡ các thành viên của ROACO vào ngày 26 tháng Sáu năm 2025: “Tôi mong muốn ánh sáng của sự khôn ngoan và cứu rỗi này được biết đến nhiều hơn trong Giáo hội Công giáo, nơi mà nó vẫn còn phần lớn chưa được biết đến…Tuy nhiên, Kitô giáo Đông phương chỉ có thể được bảo tồn nếu nó được yêu thương, và nó chỉ có thể được yêu thương nếu nó được biết đến…Cũng cần phải gặp gỡ và chia sẻ hoạt động mục vụ, vì những người Công giáo Đông phương hôm nay không còn là những người anh em họ xa của chúng ta, những người cử hành những nghi lễ xa lạ, mà là những anh chị em của chúng ta, những người, do di cư bắt buộc, đã trở thành những người hàng xóm bên cạnh chúng ta. Ý thức về sự thiêng liêng của họ, đức tin sâu sắc của họ, được củng cố bởi đau khổ, và linh đạo của họ, gợi lên những mầu nhiệm thần thánh, có thể giúp ích cho cơn khát Thiên Chúa, tiềm ẩn nhưng đồng thời hiện tại, ở phương Tây.
Nguyễn Minh Sơn