Thư viện tông đồ Vatican sẽ được số hóa
THƯ VIỆN TÔNG ĐỒ VATICAN SẼ ĐƯỢC SỐ HÓA: HƠN 80.000 BẢN THẢO SẼ ĐƯỢC PHỤC HỒI.
Dưới sự dẫn dắt sáng suốt của Đức Giáo Hoàng, Thư viện Tông đồ Vatican – một trong những kho tàng văn hóa và tri thức quý giá nhất của nhân loại – đã khởi động một dự án đầy tham vọng nhằm bảo tồn, phục hồi và số hóa hơn 80.000 bản thảo cổ, đánh dấu một bước ngoặt lịch sử trong việc bảo vệ di sản văn hóa của Giáo hội Công giáo và chia sẻ kho kiến thức vô giá này với toàn thế giới. Dự án này, được thực hiện thông qua một thỏa thuận hợp tác mang tính bước ngoặt với Quỹ Colnaghi, không chỉ nhằm bảo vệ những tài liệu độc đáo đang bị đe dọa bởi thời gian mà còn mở ra cơ hội tiếp cận chưa từng có cho các học giả, nhà nghiên cứu và công chúng trên toàn cầu.
Thư viện Tông đồ Vatican, được thành lập từ thế kỷ XV dưới thời Đức Giáo Hoàng Nicôla V, từ lâu đã được coi là một trong những trung tâm lưu trữ tri thức quan trọng nhất thế giới. Với hơn 82.000 bản thảo cổ, 1,6 triệu cuốn sách in – trong đó có hơn 8.000 cuốn sách in đầu tiên (incunabula) – và vô số tài liệu quý giá khác, thư viện này không chỉ là một kho lưu trữ của Giáo hội mà còn là một di sản văn hóa chung của toàn nhân loại. Trong số những báu vật được lưu giữ tại đây, người ta có thể kể đến bản thảo minh họa tuyệt đẹp của Sandro Botticelli cho tác phẩm Thần khúc của Dante Alighieri, một kiệt tác nghệ thuật kết hợp giữa văn chương và hội họa, hay bản sao gần như hoàn chỉnh duy nhất của tác phẩm Cộng hòa của triết gia Cicero, một tài liệu có giá trị vô song trong việc nghiên cứu tư tưởng cổ đại.
Những kệ sách bằng gỗ cổ kính của thư viện, được đặt trong các gian phòng được thiết kế tinh xảo, chứa đựng ký ức của hàng thế kỷ. Từ những bản thảo chép tay được trang trí công phu bởi các tu sĩ thời Trung cổ đến những cuốn sách in đầu tiên đánh dấu sự ra đời của ngành in ấn hiện đại, mỗi tài liệu đều là một mảnh ghép trong bức tranh lịch sử của nhân loại. Tuy nhiên, sự tàn phá của thời gian, độ ẩm và quá trình phân hủy tự nhiên của mực và giấy đã đặt ra những thách thức to lớn trong việc bảo tồn những di sản này.
Trong nhiều thế kỷ, các Đức Giáo Hoàng đã luôn ưu tiên việc bảo vệ kho tàng tri thức của Thư viện Tông đồ Vatican. Tuy nhiên, những thách thức về môi trường, như độ ẩm cao và sự xuống cấp của các vật liệu hữu cơ, đã khiến việc duy trì các tài liệu này trở thành một nhiệm vụ đầy khó khăn. Mực in và giấy cổ, dù được chế tác với sự tỉ mỉ, không thể chống lại sự tàn phá của thời gian mà không có sự can thiệp kỹ thuật hiện đại.
Nhận thức được tầm quan trọng của việc bảo vệ di sản này, Đức Giáo Hoàng đã ủng hộ mạnh mẽ sáng kiến hợp tác với Quỹ Colnaghi, một tổ chức danh tiếng với bề dày lịch sử trong lĩnh vực nghệ thuật và bảo tồn. Thỏa thuận này, được ký kết với thời hạn 5 năm, không chỉ tập trung vào việc phục hồi vật lý các bản thảo mà còn hướng tới việc số hóa toàn bộ kho tài liệu, mang lại cơ hội tiếp cận chưa từng có cho các thế hệ tương lai.
Bà Candida Lodovica de Angelis Corvi, đại diện của Quỹ Colnaghi, đã chia sẻ với ACI Prensa về tầm quan trọng của dự án: “Các chất liệu hữu cơ được lưu giữ trong thư viện đang phải đối mặt với tình trạng hư hỏng nghiêm trọng. Nếu không hành động kịp thời, chúng ta có nguy cơ mất đi những tài liệu vô giá này mãi mãi. Dự án của chúng tôi không chỉ nhằm bảo tồn mà còn đảm bảo rằng những kho báu này có thể được tiếp cận bởi mọi người, bất kể khoảng cách địa lý.”
Trọng tâm của dự án là việc sử dụng các công nghệ tiên tiến để số hóa và phân tích các bản thảo cổ. Quỹ Colnaghi đã hợp tác với FACTUM, một công ty con chuyên về công nghệ bảo tồn, để triển khai các máy quét đặc biệt có khả năng ghi lại các chi tiết vi mô trên bề mặt giấy. Những thiết bị này không chỉ cho phép tái tạo hình ảnh với độ phân giải cao mà còn giúp phát hiện những thông tin ẩn, chẳng hạn như các lớp chữ viết hoặc hình vẽ bị che phủ bởi thời gian.
Ông Corvi giải thích: “Khi chúng ta phân tích kỹ lưỡng bề mặt của một bản thảo, chúng ta có thể khám phá những chi tiết mà mắt thường không thể thấy, chẳng hạn như niên đại chính xác của tài liệu hay các lớp chữ viết bị ẩn đi. Đôi khi, đó có thể là một thông điệp bí mật; đôi khi, đó chỉ là dấu vết của việc tái sử dụng giấy trong quá khứ. Nhưng mỗi khám phá đều mở ra một cánh cửa mới để hiểu về lịch sử.”
Dự án số hóa này không chỉ dừng lại ở việc bảo tồn mà còn mang lại “tác động dân chủ sâu sắc” đến việc tiếp cận tri thức, như ông Corvi nhấn mạnh. Các học giả, nhà nghiên cứu và thậm chí công chúng sẽ có thể truy cập các bản thảo thông qua các nền tảng trực tuyến, mà không cần phải đến tận Vatican. Điều này đặc biệt quan trọng đối với những tài liệu dễ bị tổn thương, vốn chỉ có thể được tiếp cận trực tiếp trong những điều kiện nghiêm ngặt trước đây.
Ngoài việc bảo tồn và số hóa, dự án còn bao gồm một kế hoạch cải tạo kiến trúc đầy tham vọng cho Thư viện Tông đồ Vatican. Nhiệm vụ này được giao cho công ty David Chipperfield Architects, do kiến trúc sư người Anh nổi tiếng David Chipperfield sáng lập cách đây 40 năm. Với kinh nghiệm trong việc thiết kế và bảo tồn các công trình văn hóa, công ty này sẽ đảm bảo rằng cơ sở vật chất của thư viện không chỉ đáp ứng các tiêu chuẩn bảo tồn hiện đại mà còn tôn vinh vẻ đẹp kiến trúc của không gian lịch sử này.
Đức ông Cesare Pasini, Giám đốc Thư viện Tông đồ Vatican, đã bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới Quỹ Colnaghi: “Chúng tôi vô cùng cảm kích trước sự hỗ trợ hào phóng của Quỹ Colnaghi. Sự hợp tác này không chỉ giúp bảo vệ di sản văn hóa của chúng tôi mà còn củng cố cam kết của Giáo hội trong việc phổ biến tri thức và văn hóa đến với toàn thế giới.”
Để đánh dấu sự khởi đầu của mối quan hệ hợp tác lịch sử này, một triển lãm đặc biệt mang tên Codex đã được khai mạc, quy tụ 14 tác phẩm quý giá từ các bộ sưu tập tư nhân – những tác phẩm hiếm khi được công chúng chiêm ngưỡng. Triển lãm này, chỉ mở cửa cho những người được cấp phép đặc biệt từ Vatican, mang đến một hành trình trực quan qua nghệ thuật thiêng liêng và nghệ thuật chân dung thời Phục Hưng và Baroque, làm nổi bật tài năng của những bậc thầy vĩ đại như Caravaggio, Michelangelo, Titian, và Tintoretto.
Triển lãm mở đầu với bức Thánh Phêrô Ăn năn của Anthony van Dyck, một tác phẩm baroque đầy cảm xúc, miêu tả vị tông đồ với biểu cảm ăn năn sâu sắc, được thể hiện qua hiệu ứng sáng tối đặc trưng. Bên cạnh bức tranh là một lá thư lịch sử từ Đức Tổng Giám mục Seville, Đức ông Antonio Salinas, ban ơn toàn xá cho các tín đồ, minh chứng cho mối liên hệ chặt chẽ giữa nghệ thuật và tôn giáo.
Tiếp theo là The Triumph of Flora của Mario Nuzzi, một tác phẩm ngụ ngôn rực rỡ sắc màu, tôn vinh sự phì nhiêu của thiên nhiên. Nin tự nhiên. Bức phác thảo chuẩn bị của Michelangelo cho The Adoration of the Brazen Serpent và bức tranh tường chưa hoàn thành của ông cũng là những điểm nhấn quan trọng, thể hiện tài năng vượt thời đại của nghệ sĩ trong việc truyền tải cảm xúc và sự kịch tính.
Một trong những tác phẩm được chú ý nhất là Chân dung Maffeo Barberini của Caravaggio, khắc họa Đức Giáo Hoàng Urban VIII tương lai trong một khoảnh khắc đầy sức sống và bí ẩn. Bức Chân dung Giáo hoàng Paul III của Titian, với hình ảnh vị Giáo hoàng trong chiếc camauro đỏ quyền lực, cùng bức Chân dung Hồng y Marcantonio da Mula của Tintoretto, đều là những minh chứng cho sự tinh tế và sâu sắc của nghệ thuật thời kỳ này.
Triển lãm Codex không chỉ là một sự kiện văn hóa mà còn là biểu tượng cho tinh thần hợp tác giữa nghệ thuật, tri thức và đức tin, phản ánh sứ mệnh của Đức Giáo Hoàng trong việc bảo tồn và lan tỏa di sản văn hóa của Giáo hội.
Triển lãm Codex sẽ kết thúc vào ngày 2 tháng 6, khi các tác phẩm được trả về các bộ sưu tập tư nhân. Dự án số hóa và bảo tồn của Thư viện Tông đồ Vatican hứa hẹn sẽ mở ra một kỷ nguyên mới, nơi tri thức và nghệ thuật được bảo vệ và chia sẻ rộng rãi hơn bao giờ hết, đúng với tinh thần của Đức Giáo Hoàng trong việc phục vụ nhân loại.
Lm. Anmai, CSsR tổng hợp