Tổng Giám đốc IAEA: Chúng ta phải ngăn chặn xu hướng phổ biến vũ khí hạt nhân

Tổng Giám đốc IAEA: Chúng ta phải ngăn chặn xu hướng phổ biến vũ khí hạt nhân

Image

Hôm thứ Sáu, Đức Thánh Cha Leo XIV đã có buổi tiếp kiến ​​riêng với Tổng Giám đốc Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (International Atomic Energy Agency/IAEA), Ông Rafael Mariano Grossi.

Sau đó, Ông Grossi đã đến thăm trường quay của Vatican News để nói về sứ mệnh của IAEA trong việc thúc đẩy việc sử dụng năng lượng hạt nhân vì mục đích hòa bình và tránh việc sử dụng công nghệ này như một vũ khí chiến tranh.

Hỏi: Ngài vừa gặp Đức Giáo hoàng Leo XIV và ngài được biết về những lời kêu gọi khác nhau của ngài về một “nền hòa bình phi vũ trang và giải trừ vũ khí”. Có lẽ sứ mệnh chính của ngài là ngăn chặn điều tồi tệ nhất trong một cuộc xung đột - chẳng hạn như một tai nạn hạt nhân hoặc việc sử dụng vũ khí hạt nhân. Những lời kêu gọi này tác động đến ngài như thế nào?

Tôi nghĩ rằng việc Đức Giáo hoàng nói những lời này ngay từ đầu, ngay từ đầu, là một phát hiện khá thú vị. Và tôi nghĩ ngài đã đúng khi làm điều đó bởi vì đó có lẽ là thách thức lớn nhất của thời đại chúng ta. Chúng ta có rất nhiều. Nhưng đúng là nếu không có nền hòa bình “phi vũ trang và giải trừ vũ khí” này, chúng ta sẽ không thể thấy ngày mai.

Từ những lời lẽ cao cả đó, đúng như lời của một nhà lãnh đạo như Đức Giáo Hoàng, nhiệm vụ khiêm nhường của chúng ta là biến điều này thành những hành động cụ thể để ngăn chặn điều đó.

Chúng ta đang cố gắng làm điều này ở Trung Đông, ở Ba Tư. Chúng ta đang cố gắng làm điều này ở Ukraine, Nga, ở Zaporizhzhia. Chúng ta đang cố gắng làm điều này ở Trung Quốc và Nhật Bản, ở mọi nơi mà hoạt động hạt nhân đã dẫn đến - và tôi đang đề cập ở đây những vấn đề có cấu hình rất khác nhau - nhưng chúng ta cần phải có mặt để bảo đảm không phổ biến vũ khí hạt nhân hoặc sử dụng an toàn công nghệ hạt nhân.

Hỏi: Gần đây ngài đã nói rằng một trong những mục tiêu của ngài ở Ukraine là chấm dứt xung đột mà không có sự cố hạt nhân nào xảy ra. Ngài đã đến thăm nhà máy điện hạt nhân Zaporizhzhia nhiều lần. Những rủi ro mà nó gây ra trong một chiến trường là gì?

Vâng, chúng vẫn luôn hiện hữu. Và điều này không phải vì nó chưa xảy ra mà là nó không thể xảy ra.

Trước hết, cơ sở này bị pháo kích gần như hàng ngày, thường xuyên bị máy bay không người lái xâm nhập. Và nhiều thứ khác nữa; Nhà máy đã trải qua chín lần mất điện, ảnh hưởng đến chức năng làm mát của nhà máy. Và dĩ nhiên, khi nhìn vào bản đồ, người ta thấy nhà máy điện hạt nhân này nằm ngay tiền tuyến. Nó không nằm ở một nơi nào đó trong những vùng, các tỉnh nơi có giao tranh. Nó nằm ngay tiền tuyến. Vì vậy, khả năng xảy ra sự cố là hết sức cao.

Và trái ngược với những gì mọi người nghĩ, hoạt động quân sự đang gia tăng. Nó không hề giảm sút. Chúng tôi hy vọng rằng những cuộc đàm phán này, cũng như việc khởi động những cuộc đàm phán hướng tới một hình thức hòa bình, ngừng bắn hoặc bất kỳ biểu hiện nào tương tự, sẽ thành công.

Nhưng trớ trêu thay, trước khi điều đó xảy ra, những bên tham chiến lại tăng cường hoạt động quân sự và hành động vì họ muốn ngồi vào bàn đàm phán với thế mạnh. Vì vậy, điều này làm tăng khả năng xảy ra tai nạn lên gấp bội.

Đó là lý do tại sao chúng tôi rất cảnh giác. Chúng tôi đang đàm phán với cả hai bên. Những thanh tra viên và chuyên gia của chúng tôi đang ở đó để tương tác với ban quản lý nhà máy, tương tác ở cấp độ của tôi với những người ra quyết định của cả hai quốc gia, cố gắng, như bạn đã đề cập, để kết thúc việc này mà không gây ra một thảm họa lớn.

H: Nhiều cường quốc hạt nhân lớn hiện đang đổi mới năng lực tấn công hạt nhân, trong khi những nỗ lực phát triển của một số khác lại bị hạ cấp bởi những cuộc tấn công có chủ đích. Ông đánh giá thế nào về nguy cơ những quốc gia phải dùng đến vũ khí hạt nhân?

Tôi nghĩ điều chúng ta đang thấy nói chung là sự gia tăng vũ khí hạt nhân trái ngược với việc giải trừ vũ khí. Vì vậy, Những quốc gia đang cải thiện và tăng cường kho vũ khí hạt nhân của mình.

Điều quan trọng nữa là những quốc gia không có vũ khí hạt nhân đang bắt đầu nói chuyện ngày càng cởi mở hơn về khả năng và có lẽ là “sự cần thiết” phải sở hữu vũ khí hạt nhân. Xét đến sự phân mảnh mà họ thấy, có lẽ họ đang cân nhắc về tính hợp lệ của những bảo đảm an ninh và liên minh quân sự hiện có. Tất cả những điều này đang trong tình trạng biến động.

Và điều chúng ta thấy là nhiều quốc gia, gồm cả những quốc gia quan trọng ở Tây phương Tây hoặc Tây phương mở rộng, ở Á châu, đang nói rằng, có lẽ nhìn vào những gì chúng ta thấy, có lẽ việc sở hữu vũ khí hạt nhân sau khi cân nhắc kỹ lưỡng sẽ là điều cần thiết. Và đây là điều chúng ta cần chấm dứt.

Đây là điều chúng ta cần hướng đến, và tôi đã thảo luận điều này với Đức Giáo hoàng Leo hôm nay. Đây chính là lúc cần đến việc không phổ biến vũ khí hạt nhân, nghe có vẻ hơi khó hiểu đối với mọi người. Nhưng việc ngăn chặn xu hướng gia tăng vũ khí hạt nhân này lại vô cùng quan trọng. Đây có lẽ là thách thức lớn nhất về vũ khí hạt nhân và giải trừ quân bị hiện nay.

Hỏi: Thế giới đã từng đạt được tiến bộ trong việc giải trừ quân bị hạt nhân, đặc biệt là với các hiệp ước START khác nhau, trong đó hiệp ước đầu tiên được Hoa Kỳ và Liên Xô ký kết. Hy vọng giải trừ quân bị đó giờ đây dường như còn xa vời. Liệu có thể đảo ngược tình thế trong bối cảnh hiện tại không?

Tôi nghĩ điều đó là không thể tránh khỏi. Nhất định phải có. Nhất định phải có. Tôi nghĩ bạn nói đúng khi cho rằng tất cả những biện pháp kiểm soát vũ khí này—nó không phải là giải trừ quân bị—mà là những hạn chế trong kiểm soát vũ khí đã đạt được một số thành công trong những năm 1980, thậm chí là những năm 1990, quá trình đó đã dừng lại, và sự đảo ngược này lại diễn ra.

Tôi nghĩ thật đáng khích lệ khi thấy rằng, chẳng hạn, tại hội nghị thượng đỉnh ở Alaska, tôi nghĩ rằng người Nga và người Mỹ, lần đầu tiên sau một thời gian dài, ít nhất đã nêu lên vấn đề này. Vì vậy, có khả năng chúng ta sẽ lại bước đi trên con đường đó.

Mọi chuyện sẽ rất phức tạp, và tất nhiên mọi thứ đều liên quan đến nhau. Vì vậy, nếu mọi việc tiến triển với những nỗ lực hòa bình trong cuộc xung đột giữa Nga và Ukraine, tôi nghĩ khả năng đó sẽ cao hơn.

Tôi nghĩ chúng ta cần một số bước đi cụ thể, dù có thể khiêm tốn, theo hướng đó để chấm dứt ấn tượng rằng chúng ta chắc chắn đang lao vào con đường vũ khí hạt nhân, phổ biến vũ khí hạt nhân và có thể là sử dụng vũ khí hạt nhân.

Nguyễn Minh Sơn