Trung Quốc, Việt Nam và Miến Điện là vấn đề cấp bách của ĐGH Leo ở Đông Á
Trung Quốc, Việt Nam và Miến Điện là vấn đề cấp bách của ĐGH Leo ở Đông Á
Kỳ vọng của Đông Á đối với Đức Thánh Cha Leo XIV rất cao, gồm việc xét lại thỏa thuận năm 2018 của Vatican với Trung Quốc về việc bổ nhiệm giám mục, những cuộc đàm phán hòa bình thực sự ở Miến Điện và khôi phục quan hệ toàn diện với Việt Nam.
Nền tảng cho một danh sách mong muốn đáng kể đã được Đức Phanxicô đặt ra, ngài đã đến thăm Đông Nam Á vào năm 2023 và 2024, gồm những điểm đến xa xôi như Vanimo ở Papua New Guinea, nơi ngài đóng vai trò là tiếng nói mạnh mẽ về nhiều vấn đề xã hội.
Tuy nhiên, những người quan sát Giáo hội — gồm những học giả, nhà phân tích và thần học — cho biết Đức Thánh Cha Leo sẽ đi theo con đường riêng của mình, xây dựng một chương trình nghị sự dựa trên kinh nghiệm của ngài ở Peru và tiến trình hình thành của ngài với tư cách là một thành viên của Dòng Thánh Augustinô.
Họ cho biết điều này sẽ xác định mối quan hệ của Vatican với các nước cộng sản như Trung Quốc và Việt Nam.
Tiếp nối thành công của các lễ kỷ niệm gần đây đánh dấu 50 năm thống nhất hai miền Nam Bắc dưới chế độ cộng sản, Hà Nội hy vọng chuyến tông du của Giáo hoàng đã được lên kế hoạch trước đó sẽ diễn ra, dẫn đến việc thiết lập quan hệ ngoại giao đầy đủ với Vatican.
Đây là quan điểm được Simon Hồ, Ana Hiền, một lãnh đạo giáo dân cấp cao của Tổng giáo phận Huế, nêu rõ, những người coi Đức Thánh Cha Leo là “người xây dựng cầu nối” giữa chính quyền cộng sản của mình và Vatican. Ông muốn Đức Thánh Cha sớm đến thăm Việt Nam.
Việc bình thường hóa quan hệ giữa Việt Nam và Vatican sẽ hoàn tất sự chấp nhận của Hà Nội trên trường ngoại giao kể từ khi Nam Việt Nam bị sáp nhập vào năm 1975.
Bà Hiền cho biết cần có một không gian lớn hơn cho những người Công giáo, những người được chính phủ ca ngợi vì những đóng góp của họ trong lĩnh vực y tế và giáo dục, thực hành đức tin của mình và đóng góp tích cực hơn cho công ích.
Những bước tiến đáng kể đã được thực hiện vào năm ngoái, dẫn đến suy đoán rằng người tiền nhiệm của Đức Thánh Cha Leo, Đức Phanxicô, sẽ thăm Việt Nam, gồm việc bổ nhiệm đại diện giáo hoàng thường trú đầu tiên và chuyến thăm của Đức Tổng giám mục Paul Richard Gallagher, Bộ trưởng Quan hệ với các quốc gia của Vatican.
Đức Phanxicô đã thăm Đông Nam Á vào nửa cuối năm 2024, nhưng Việt Nam không được đưa vào trong bối cảnh có những thay đổi về lãnh đạo tại Hà Nội. Tuy nhiên, nền tảng cho mối quan hệ được cải thiện là khả năng đàm phán của Vatican với Hà Nội về việc lựa chọn giám mục cho Việt Nam.
Vi phạm của Trung Quốc
Các nhà phân tích cho rằng loại hình ngoại giao đó đóng vai trò là mô hình để cải thiện mối quan hệ với Trung Quốc, nơi quan hệ đã bị cắt đứt sau khi những người cộng sản lên cai trị vào năm 1949. Nhưng Bắc Kinh liên tục bị cáo buộc vi phạm thỏa thuận năm 2018 về việc bổ nhiệm chung các giám mục thông qua giáo hội chính thức của mình.
Điều đó gồm việc bổ nhiệm hai giám mục vào tháng trước của Hiệp hội Công giáo Yêu nước Trung Quốc (CCPA), không được Vatican phê chuẩn vì việc bổ nhiệm này được thực hiện trong khi Tòa Thánh bị bỏ trống sau khi Đức Phanxicô qua đời vào ngày 21 tháng Tư.
Maya Wang, phó giám đốc Trung Quốc tại Tổ chức Theo dõi Nhân quyền (HRW), đã thúc giục Đức Thánh Cha Leo xem xét lại thỏa thuận năm 2018, gây sức ép với Bắc Kinh chấm dứt cuộc đàn áp các nhà thờ, giáo sĩ và giáo dân hầm trú — những người từ lâu đã xa lánh CCPA — và việc giam giữ người Công giáo.
“Chính phủ Trung Quốc từ lâu đã hạn chế khoảng 12 triệu người Công giáo của đất nước này được thờ phượng tại những nhà thờ chính thức dưới sự lãnh đạo của CCPA và đã đàn áp người Công giáo tham dự các nhà thờ tại gia ngầm hoặc chỉ tuyên thệ trung thành với giáo hoàng.”
Bà cho biết kể từ khi có thỏa thuận, hai bên đã nhất trí bổ nhiệm 10 giám mục, gồm khoảng một phần ba trong số 90 giáo phận ở Trung Quốc vẫn chưa có giám mục.
“Tuy nhiên, Vatican chưa bao giờ sử dụng quyền phủ quyết của mình, ngay cả khi chính phủ Trung Quốc vi phạm thỏa thuận bằng cách đơn phương bổ nhiệm giám mục vào năm 2022 và 2023, những cuộc bổ nhiệm mà sau đó Đức Phanxicô đã chấp nhận,” bà cho biết.
HRW cũng thúc giục Đức Thánh Cha Leo gây sức ép với Trung Quốc để trả tự do cho các giáo sĩ Công giáo bị cầm tù và cung cấp thông tin chi tiết về những người đã “biến mất cưỡng bức” hoặc bị quản thúc tại gia và các hình thức quấy rối khác.
Theo Viện Hudson, trong số những người bị cầm tù có James Su Zhimin, Augustine Cui Tai, Julius Jia Zhiguo, Joseph Zhang Weizhu, Peter Shao Zhumin và Thaddeus Ma Daqin.
Ngoài ra, Bà Wang cho biết các cuộc đột kích thường xuyên được tiến hành vào các nhà thờ ngầm, hàng trăm nhà thờ đã bị phá hủy và những cây thánh giá bị gỡ bỏ trong khi Kinh Thánh và tài liệu tôn giáo đã bị cấm và tịch thu.
Những quan tâm Miến Điện
Các nhà hoạt động nhân quyền khác, gồm Charles Santiago từ ASEAN Parliamentarians for Human Rights, đề xuất Đức Thánh Cha Leo nên tập trung vào Miến Điện đang bị chiến tranh tàn phá, được xếp hạng là cuộc xung đột chết chóc thứ ba thế giới sau Israel và Palestine, và Ukraine.
Ông cho biết những cuộc đàm phán với Trung Quốc, một đồng minh chính của chính quyền quân sự cùng với Nga, sẽ hữu ích, xét đến ảnh hưởng mà Bắc Kinh đã gây ra kể từ khi quân đội lật đổ một chính phủ được bầu vào năm 2021, đẩy Miến Điện vào một cuộc nội chiến, và quân đội đã mất quyền kiểm soát hầu hết đất nước.
“Mối quan hệ Trung Quốc/Vatican không mấy tốt đẹp,” Santiago nói với UCA News. “Nhưng ngài có thể kêu gọi một mối quan hệ có trách nhiệm của Trung Quốc đối với Miến Điện. Đây là một lời kêu gọi khó khăn, nhưng Đức Giáo hoàng có thể nỗ lực.”
Giáo sư Phó Joel Hodge, Trưởng khoa Thần học Quốc gia tại Đại học Công giáo Úc ở Melbourne, đã nêu ra một điểm, ông cho biết Đức Thánh Cha Leo muốn tham gia vào việc vun đắp một nền hòa bình đích thực, thực sự và lâu dài ở Miến Điện.
“Về Miến Điện, rõ ràng là Đức Giáo hoàng đã nhấn mạnh hòa bình là chủ đề chính của mình và theo một cách cụ thể. Ngài đã nói về điều đó liên quan đến Ukraine, Gaza và Israel. Điều đó rõ ràng có tác động trực tiếp đến Miến Điện,” ông nói với UCA News.
Ông cho biết kinh nghiệm của Đức Thánh Cha Leo ở Peru, với Nam Bán cầu và với tư cách là người đứng đầu Dòng Augustinô sẽ là một trong những động lực chính thúc đẩy chức giáo hoàng của ngài.
“Ngài đã đến thăm nhiều nơi trên thế giới, gồm Á châu, Úc châu và Đông Nam Á. Vì vậy, rõ ràng ngài đã có cảm nhận về khu vực này của thế giới khi thực sự đến đây,” Hodge nói.
“Và biết cách làm việc của riêng chúng ta và mối quan tâm của chúng ta trong khu vực này và tầm quan trọng của Á châu đối với hướng đi của mọi sự việc trên toàn cầu. Vậy là có điều đó.”
Về Trung Quốc và thỏa thuận năm 2018, Ông Hodge cho biết, “Đó là một nghi vấn quan trọng.” Ông nói đó là một câu hỏi gợi mở.
Tuy nhiên, “thực tế là ngài là một phần trong chính quyền của Đức Phanxicô cho thấy ngài có thể, nhưng sẽ rất thú vị khi xem ở hình thức nào.”
‘Dọn dẹp tình trạng lộn xộn của Vatican’
Và trong khi mối quan hệ với Việt Nam đang trên đà tích cực, “chúng ta sẽ phải chờ xem” liệu Đức Thánh Cha Leo có đi thăm đất nước này hay không,” ông nói thêm.
Cách Đức Thánh Cha Leo theo đuổi chương trình nghị sự của Vatican ở Á châu, mà Đức Phanxicô dòng Tên đã thiết lập, có thể phụ thuộc vào thái độ khác nhau của họ xuất phát từ quá trình đào tạo tương ứng của họ với tư cách là linh mục tôn giáo.
Theo truyền thống, những tu sỹ dòng Augustinô tập trung vào sứ mệnh thông qua cầu nguyện và chiêm nghiệm. Họ là những người quản lý giỏi và có tinh thần cộng đồng. Những tu sỹ Dòng Tên ưu tiên giáo dục và công lý xã hội, và theo truyền thống được coi là những người thích phiêu lưu rao giảng Tin Mừng, thay vì trực tiếp phục tùng.
James Rooney, Phó Giáo sư Triết học tại Đại học Baptist Hong Kong và là một tu sĩ dòng Đaminh, nói với UCA News rằng Đức Thánh Cha Leo cũng có những vấn đề cấp bách trong nước, và những gì ngài làm tiếp theo sẽ phản ảnh thời gian ngài giữ vai trò người đứng đầu Dòng Augustinô.
“Ngài dường như là ứng cử viên được nhiều phe bảo thủ và trung dung nhất trí. Tôi ngờ rằng ngài sẽ rất cởi mở khi làm việc với những người ở bên này thế giới, đặc biệt là khi xét đến những nỗ lực tiếp cận của ngài ở Peru,” ông nói, đồng tình với tình cảm của Hodge.
Tuy nhiên, ông đã liệt kê một số thách thức trước mắt sau 12 năm Đức Phanxicô trên ngôi vị giáo hoàng.
“Tôi nghĩ rằng cảm giác là Roma đang phải chịu đựng tình trạng hỗn độn, thiếu luật pháp, quá nhiều tuyên bố thần học gây tranh cãi, thiếu sự đồng thuận trong những quyết định lãnh đạo từ trên xuống mà bỏ qua các giám mục và hồng y trên thế giới,” Rooney nói.
Ông cũng nói rằng Đức Phanxicô đã để lại một quốc gia tài chính “ngày càng kém tổ chức, nợ nần nhiều hơn và đang đến điểm không thể quay lại,” và đây là những thách thức ở Roma đòi hỏi sự quan tâm của giáo hoàng.
After UCA News