Từ Tháp Chuông Cũ Đến Biểu Tượng Đức Tin
Từ Tháp Chuông Cũ Đến Biểu Tượng Đức Tin: Đền Các Thánh Tử Đạo Việt Nam Công Giáo Việt Nam
Nằm khuất sau thánh đường giáo xứ Thái Bình, thuộc hạt Xóm Mới, Tổng Giáo phận Sài Gòn, Đền Các Thánh Tử Đạo Việt Nam hiện lên như một biểu tượng thiêng liêng, nơi lưu giữ ký ức về những chứng nhân đức tin đã hy sinh vì đạo. Ngôi đền không chỉ là một công trình kiến trúc độc đáo mà còn là điểm tựa tinh thần, nơi giáo dân tìm về để cầu nguyện, suy ngẫm, và học hỏi từ những tấm gương sáng ngời của các thánh tử đạo Việt Nam.
Năm 2004, sau khi hoàn thành công trình nhà sinh hoạt giáo lý của giáo xứ Thái Bình, linh mục Giuse Phạm Đức Tuấn, nguyên chánh xứ, đã nảy ra một ý tưởng táo bạo: biến tháp chuông cũ, vốn đã xuống cấp theo thời gian, thành một ngôi đền để tôn vinh Các Thánh Tử Đạo Việt Nam – những bậc tiền nhân đã hy sinh mạng sống để bảo vệ đức tin Công giáo. Ý tưởng này không chỉ xuất phát từ lòng kính trọng các thánh, mà còn từ khát vọng xây dựng một không gian thiêng liêng, nơi giáo dân có thể quy tụ, cầu nguyện, và học hỏi về lịch sử đức tin của dân tộc.
Tháp chuông cũ, vốn là một phần của giáo xứ Thái Bình từ những ngày đầu thành lập vào năm 1955, đã chứng kiến bao thăng trầm của cộng đồng Công giáo nơi đây. Việc trùng tu tháp chuông không chỉ là một dự án xây dựng, mà còn mang ý nghĩa tâm linh sâu sắc, nhằm khơi dậy lòng biết ơn đối với các thánh và truyền cảm hứng cho các thế hệ sau. Linh mục Giuse Phạm Đức Tuấn, với tầm nhìn xa, đã cùng Hội đồng Mục vụ Giáo xứ (HĐMVGX) và cộng đồng giáo dân bắt tay vào thực hiện dự án đầy ý nghĩa này.
Công trình được triển khai với sự đồng lòng của cả giáo xứ. Từ việc thiết kế kiến trúc, lựa chọn vật liệu, đến việc khắc tên các thánh và sắp xếp thánh tích, mọi chi tiết đều được thực hiện với sự tỉ mỉ và tôn kính. Đúng dịp khai mạc Năm Thánh kỷ niệm 50 năm thành lập giáo xứ (1955-2005), ngày 24 tháng 10 năm 2004, Đức Hồng y Gioan Baotixita Phạm Minh Mẫn đã đến làm phép và khánh thành ngôi đền. Buổi lễ diễn ra trong không khí trang nghiêm, với sự tham dự của đông đảo giáo dân và các vị chức sắc trong Tổng Giáo phận Sài Gòn. Sự kiện này không chỉ đánh dấu một cột mốc thiêng liêng trong lịch sử giáo xứ Thái Bình, mà còn khẳng định vị trí của Đền Các Thánh Tử Đạo Việt Nam như một biểu tượng đức tin của cộng đồng Công giáo Việt Nam.
Đền Các Thánh Tử Đạo Việt Nam mang một vẻ đẹp độc đáo, hòa quyện giữa nét kiến trúc truyền thống Việt Nam và phong cách phương Tây. Với chiều cao 12 mét, ngôi đền được xây dựng trên một đế vuông, mỗi cạnh 4 mét, tạo nên một tổng thể cân đối và uy nghiêm. Trên đỉnh đền, cây thánh giá trắng vươn cao, như một biểu tượng của sự hy sinh và chiến thắng của đức tin.
Toàn bộ công trình được phủ một lớp sơn màu vàng ấm, gợi lên sự ấm áp và gần gũi của văn hóa Việt Nam. Mái đền được thiết kế theo kiểu chồng diêm, cong vút, lợp ngói xanh, phảng phất hình ảnh mái đình làng – một nét đặc trưng của kiến trúc truyền thống Việt Nam. Những đường nét uốn lượn mềm mại của mái ngói không chỉ tạo nên vẻ đẹp thanh thoát, mà còn mang ý nghĩa văn hóa sâu sắc, như một sự kết nối giữa đức tin Công giáo và bản sắc dân tộc.
Điểm nhấn đặc biệt của ngôi đền nằm ở không gian mở với những ô cửa vòm mang phong cách Gothic phương Tây. Các ô cửa này không chỉ tạo nên sự thông thoáng, mà còn cho phép ánh sáng tự nhiên tràn vào, chiếu rọi lên các cột khắc tên các thánh và khu vực thờ kính. Sự kết hợp giữa kiến trúc Đông và Tây trong ngôi đền là một minh chứng cho khả năng dung hòa văn hóa của Giáo hội Công giáo Việt Nam, nơi đức tin Kitô giáo được hòa quyện với những giá trị truyền thống của dân tộc.
Trước mặt đền, hai câu nói nổi tiếng của Chân phước Anrê Phú Yên được khắc trang trọng trên bia đá: “Tình yêu đáp trả tình yêu – Mạng sống đáp đền mạng sống”. Lời này không chỉ là một tuyên ngôn đức tin, mà còn là lời nhắc nhở sâu sắc về sự hy sinh của các thánh tử đạo. Đối với giáo dân giáo xứ Thái Bình, câu nói ấy như một ngọn lửa, khơi dậy lòng nhiệt thành và thôi thúc họ sống đức tin một cách mãnh liệt, noi gương các bậc tiền nhân.
Bước vào bên trong, Đền Các Thánh Tử Đạo Việt Nam mở ra một không gian thiêng liêng, nơi giáo dân có thể cảm nhận được sự hiện diện của các thánh. Trên các cột trụ trong đền, tên của 117 vị thánh tử đạo được khắc cẩn thận, sắp xếp theo thứ tự ngày tháng bổn mạng. Việc khắc tên này không chỉ là một hành động tôn kính, mà còn mang ý nghĩa giáo dục, giúp các em thiếu nhi và giáo dân hiểu rõ hơn về cuộc đời và sự hy sinh của các thánh.
Mỗi cái tên trên cột trụ là một câu chuyện, một hành trình đức tin đầy cảm hứng. Từ những vị linh mục như Thánh Gioan Đoàn Viết Đạt, đến các thầy giảng như Thánh Giuse Nguyễn Duy Khang, hay những giáo dân bình dị như Thánh Anê Lê Thị Thành, tất cả đều đã chọn cái chết thay vì chối bỏ đức tin. Dù phải đối mặt với đòn roi, gông cùm, hay những hình phạt dã man, các ngài vẫn kiên trung, để lại di sản đức tin bất diệt cho các thế hệ sau.
Ở chính điện, một bệ thờ bằng kính trong suốt là nơi đặt tượng Thánh Giuse Nguyễn Duy Khang (1832-1861), vị bổn mạng của các giáo lý viên giáo xứ. Thánh Giuse Nguyễn Duy Khang, một thầy giảng trẻ tuổi, đã hy sinh mạng sống vì đức tin trong thời kỳ bách hại dưới triều vua Tự Đức. Cuộc đời và sự hy sinh của ngài là nguồn cảm hứng lớn lao cho các giáo lý viên, những người đang tiếp tục sứ mệnh truyền giáo và giáo dục đức tin trong cộng đồng.
Năm 2004, khi tái lập phong trào Thiếu nhi Thánh thể, linh mục Giuse Phạm Đức Tuấn đã quyết định đặt tên cho xứ đoàn là Xứ đoàn Các Thánh Tử Đạo Việt Nam, như một cách để khơi dậy tinh thần dấn thân và lòng trung thành với đức tin trong thế hệ trẻ. Tên gọi này không chỉ thể hiện sự gắn bó với ngôi đền, mà còn là lời nhắc nhở về trách nhiệm của các em thiếu nhi trong việc tiếp nối di sản đức tin của các thánh.
Tầng trên của ngôi đền là nơi lưu giữ thánh tích xương của 27 vị thánh tử đạo. Những thánh tích này, được Đức cố Giám mục Giuse Vũ Duy Thống trao cho linh mục Giuse Phạm Đức Tuấn, là những di vật quý giá, mang ý nghĩa thiêng liêng đối với cộng đồng Công giáo. Chúng được trưng bày trong các lồng kính, với ánh sáng dịu nhẹ chiếu rọi, tạo nên một không gian vừa trang nghiêm vừa gần gũi. Giáo dân đến đây không chỉ để chiêm ngưỡng thánh tích, mà còn để cầu nguyện, xin ơn, và tìm nguồn an ủi trong những lúc khó khăn.
Nổi bật trong khu vực tầng trên là bức phù điêu khắc họa sáu vị thánh tử đạo, mỗi người đại diện cho một khía cạnh khác nhau của đời sống đức tin:
Thánh Matthêu Lê Văn Gẫm, một thương gia giàu có nhưng đã từ bỏ tất cả để sống đời chứng nhân.
Thánh Phêrô Borie Cao, vị giám mục Thừa sai Paris, người đã dành cả cuộc đời để truyền giáo tại Việt Nam.
Thánh Đaminh Phạm Trọng Khảm, một quan án, đã chọn cái chết thay vì phản bội đức tin.
Thánh Anê Lê Thị Thành, một người mẹ bình dị, đã kiên cường giữ vững đức tin trước sự bách hại.
Thánh Gioan Đoàn Viết Đạt, vị linh mục đã hy sinh để bảo vệ đoàn chiên.
Thánh Giuse Nguyễn Duy Khang, thầy giảng trẻ tuổi, bổn mạng của giáo lý viên giáo xứ.
Bức phù điêu không chỉ là một tác phẩm nghệ thuật, mà còn là một lời nhắc nhở sống động về sự đa dạng của các thánh tử đạo. Từ những người thuộc tầng lớp thượng lưu đến những người dân bình dị, tất cả đều được liên kết bởi một điểm chung: lòng trung thành tuyệt đối với Thiên Chúa. Mỗi câu chuyện của các ngài là một bài học về sự can đảm, hy sinh, và tình yêu vô bờ dành cho đức tin.
Tháng 1 năm 2025, nhân dịp khai mạc Năm Thánh kỷ niệm 70 năm thành lập giáo xứ Thái Bình (1955-2025), linh mục Gioan Baotixita Phạm Minh Đức, chánh xứ đương nhiệm, đã cùng với giáo dân tiến hành một đợt trùng tu lớn cho ngôi đền. Công việc trùng tu không chỉ nhằm bảo tồn công trình, mà còn để làm mới không gian, giúp ngôi đền trở nên rực rỡ và gần gũi hơn với cộng đồng.
Các hạng mục trùng tu bao gồm việc sơn mới toàn bộ ngôi đền, thay thế các chi tiết xuống cấp, và làm mới khu vực trưng bày thánh tích. Đặc biệt, giáo xứ đã lắp đặt một hệ thống ánh sáng hiện đại, giúp ngôi đền trở nên lung linh hơn vào ban đêm. Anh Nguyễn Thiên Vinh, một thành viên tích cực tham gia dự án, chia sẻ: “Chúng tôi muốn ngôi đền không chỉ là nơi cầu nguyện, mà còn là một điểm đến thu hút, nơi giáo dân và du khách có thể cảm nhận được sự thiêng liêng và vẻ đẹp của đức tin Công giáo.”
Buổi lễ làm phép ngôi đền sau khi trùng tu được tổ chức long trọng, với sự hiện diện của Đức Tổng Giám mục Giuse Nguyễn Năng và Đức cha Giuse Trần Văn Toản, Giám mục Giáo phận Long Xuyên. Trong bài giảng, Đức Tổng Giám mục nhấn mạnh rằng Đền Các Thánh Tử Đạo Việt Nam không chỉ là một công trình vật chất, mà còn là “một ngọn đèn soi sáng, dẫn đường cho các thế hệ trong hành trình đức tin.”
Đền Các Thánh Tử Đạo Việt Nam mở cửa từ 6 giờ sáng đến 21 giờ tối mỗi ngày, đón tiếp giáo dân và du khách đến đọc kinh, cầu nguyện, hoặc đơn giản là tìm một nơi tĩnh lặng để suy ngẫm. Trong nhịp sống hối hả của Sài Gòn, ngôi đền là một ốc đảo bình an, nơi con người có thể gác lại những lo toan thường nhật để tìm về với Thiên Chúa và các thánh.
Ông Nguyễn Công Bình, Chủ tịch Hội đồng Mục vụ Giáo xứ, chia sẻ: “Ngôi đền không chỉ là nơi thờ kính các thánh, mà còn là trái tim của giáo xứ. Vào tháng 11 hằng năm, khi Giáo hội mừng kính Các Thánh Tử Đạo Việt Nam, giáo dân chúng tôi quy tụ tại đây mỗi tối lúc 19 giờ để đọc kinh và cầu nguyện. Thánh lễ mừng bổn mạng của Hội đồng Mục vụ cũng được tổ chức tại đây, thu hút hàng trăm giáo dân tham dự.”
Ngoài các hoạt động tôn giáo, ngôi đền còn là nơi diễn ra nhiều sinh hoạt cộng đồng, từ các lớp giáo lý cho thiếu nhi, các buổi hội họp của các hội đoàn, đến những chương trình văn hóa và từ thiện. Tất cả đều nhằm mục đích xây dựng một cộng đồng đức tin vững mạnh, đoàn kết, và luôn hướng về các giá trị Tin Mừng.
Các Thánh Tử Đạo Việt Nam, với 117 vị được Giáo hội tôn phong, là những chứng nhân sống động cho sức mạnh của đức tin. Trong bối cảnh bách hại khắc nghiệt vào các thế kỷ 17, 18, và 19, các ngài đã chọn cái chết để bảo vệ đạo, để lại một di sản bất diệt cho Giáo hội Công giáo Việt Nam. Từ những vị giám mục, linh mục, đến các thầy giảng và giáo dân, mỗi người đều góp phần gieo hạt giống đức tin, nuôi dưỡng đời sống đạo của dân tộc.
Đền Các Thánh Tử Đạo Việt Nam tại giáo xứ Thái Bình không chỉ là nơi tưởng nhớ các ngài, mà còn là một lời mời gọi đối với các thế hệ hôm nay. Trong một thế giới đầy biến động, nơi mà đức tin đôi khi bị thử thách bởi vật chất và những giá trị trần tục, ngôi đền nhắc nhở chúng ta về sự hy sinh cao cả và lòng trung thành tuyệt đối của các thánh. Đó là nguồn cảm hứng để mỗi người Công giáo sống đời chứng nhân, lan tỏa ánh sáng Tin Mừng trong mọi hoàn cảnh.
Nhìn lại hành trình từ một tháp chuông cũ đến một ngôi đền thánh uy nghi, chúng ta không thể không cảm nhận được bàn tay của Thiên Chúa đang dẫn dắt giáo xứ Thái Bình. Từ ý tưởng ban đầu của linh mục Giuse Phạm Đức Tuấn, đến sự đồng lòng của cộng đồng giáo dân, và những nỗ lực không ngừng nghỉ trong việc bảo tồn và làm mới ngôi đền, tất cả đều là minh chứng cho một đức tin sống động, một đức tin biết vượt qua thời gian và không gian.
Trong tương lai, Đền Các Thánh Tử Đạo Việt Nam sẽ tiếp tục là điểm tựa tinh thần cho giáo xứ Thái Bình và cả Tổng Giáo phận Sài Gòn. Với những kế hoạch phát triển mới, như mở rộng các hoạt động giáo dục đức tin, tổ chức các chương trình hành hương, và tăng cường các sự kiện văn hóa Công giáo, ngôi đền hứa hẹn sẽ trở thành một trung tâm tâm linh quan trọng, không chỉ cho người Công giáo mà còn cho những ai muốn tìm hiểu về lịch sử và đức tin của dân tộc Việt Nam.
Lm. Anmai, CSsR