Vatican triển lãm tôn vinh tình bạn giữa Thánh Phaolô VI và Jacques Maritain
Vatican triển lãm tôn vinh tình bạn giữa Thánh Phaolô VI và Jacques Maritain
Bảo tàng Vatican đã khai mạc triển lãm “Paul VI và Jacques Maritain: Sự đổi mới nghệ thuật thiêng liêng giữa Pháp và Ý (1945–1973)” vào ngày 12 tháng SÁu, một sự tôn vinh tình bạn giữa nhà triết học nổi tiếng người Pháp và Đức Giáo hoàng, người kế nhiệm Đức John XXIII và kết thúc Công đồng Vatican II (1962–1965).
Dự án tập trung vào Maritain (1882–1973), một nhà tư tưởng tân Thomist và là nhân vật chủ chốt trong cuộc đối thoại giữa đức tin, văn hóa và nghệ thuật ở thế kỷ 20.
Được Tổng thống Pháp Charles de Gaulle bổ nhiệm làm đại sứ tại Tòa Thánh sau Thế chiến thứ hai, Maritain sống tại Roma từ năm 1945 đến năm 1948. Trong thời gian đó, tình bạn của ông với Giovanni Battista Montini (tương lai là Giáo hoàng Phaolô VI), người mà ông đã gặp ở Paris vào năm 1924, đã được củng cố.
Tư tưởng của Maritain đã ảnh hưởng đến những khái niệm cơ bản làm nền tảng cho Công đồng Vatican II, đặc biệt là ý tưởng của ông về một “chủ nghĩa nhân văn toàn diện” trong đó đức tin Kitô giáo, phẩm giá con người và biểu hiện nghệ thuật hội tụ.
Cùng với vợ mình, Raïssa Oumansoff, người mà cùng ông đã cải sang Công giáo vào năm 1906, Maritain là trung tâm của giới tinh hoa trí thức quốc tế gồm các nhà thơ, triết gia, nghệ sĩ và nhà thần bí như Charles Péguy, Léon Bloy, Paul Claudel, Jean Cocteau và Georges Rouault, người sau được Maritain coi là một trong những người diễn giải nghệ thuật gần gũi nhất của ông.
Triển lãm, là một phần của Năm Thánh 2025 và sẽ mở cửa trong suốt mùa hè, kỷ niệm một số sự kiện quan trọng: kỷ niệm 80 năm ngày Jacques Maritain được bổ nhiệm làm đại sứ Pháp tại Tòa Thánh vào năm 1945 và gần như đồng thời thành lập Viện Pháp-Trung tâm St. Louis tại Roma của Maritain; kỷ niệm 60 năm ngày bế mạc Công đồng Vatican II vào tháng Mười Hai năm 1965; và lễ khánh thành Bộ sưu tập Nghệ thuật Tôn giáo Hiện đại, do Đức Phaolô VI thúc đẩy vào tháng Sáu năm 1973.
Đối với giám đốc Bảo tàng Vatican, Barbara Jatta, những ngày kỷ niệm này “làm rõ nguồn cảm hứng lịch sử phong phú mà dự án này mang đến cho công chúng từ các bảo tàng của giáo hoàng.”
Triển lãm — thông qua những bức ảnh, tài liệu và tranh vẽ tạo nên cuộc đối thoại giữa tâm linh, tư tưởng Kitô giáo và nghệ thuật tiên phong — theo dấu mối liên kết về mặt tinh thần và trí tuệ giữa nhà triết học người Pháp và Đức Giáo hoàng Giovanni Battista Montini khi đó.
“Mối quan hệ với giáo hoàng kéo dài vượt xa trải nghiệm ngoại giao và khá sâu sắc trong Công đồng Vatican II, nơi mà tư tưởng tân Thomist của Maritain đã đóng góp vào sự phát triển của nó,” Jatta lưu ý.
Giám đốc bảo tàng cũng lưu ý rằng Maritain và vợ ông, Raïssa, người gốc Nga, đã hình thành nên một vòng tròn văn hóa quốc tế có ảnh hưởng lớn trong suốt thế kỷ 20, quy tụ nững nghệ sĩ, nhà tư tưởng và nhân vật tôn giáo. Trên thực tế, cặp đôi này cũng đã tập hợp một bộ sưu tập tác phẩm nghệ thuật đáng kể, nhiều tác phẩm trong số đó đã trở thành một phần trong bộ sưu tập ban đầu của Bộ sưu tập Nghệ thuật Tôn giáo Hiện đại của Bảo tàng Vatican.
“Họ đã dành nhiều thời gian bên nhau trong những ngày đầu của Bộ sưu tập Vatican, bởi vì ngoài việc khẳng định lại sự tôn trọng lẫn nhau không ngừng giữa Montini và Maritain, điều này còn nhấn mạnh cách Maritain hiểu ngay được phạm vi của dự án của Đức Giáo hoàng Phaolô VI, mà chính nhà triết học này là một trong những động lực thúc đẩy lý thuyết,” Jatta giải thích.
Dự án này đã mang hình thức công khai và chính thức với bài phát biểu nổi tiếng của Đức Giáo hoàng Phaolô VI gửi đến các nghệ sĩ tại Nhà nguyện Sistine vào ngày 7 tháng Năm năm 1964, trong đó ngài kêu gọi hàn gắn “cuộc ly hôn giữa Giáo hội và nghệ thuật đương đại.”
Thật vậy, yêu cầu này đã lên đến đỉnh điểm với lễ khai mạc bộ sưu tập vào ngày 23 tháng Sáu năm 1973, “tại trung tâm lịch sử của Bảo tàng Vatican, giữa Căn hộ Borgia với nhiều phòng khác nhau dẫn đến Nhà nguyện Sistine.”
Triển lãm tập hợp các bức tranh, bản vẽ, bản in, ảnh, tập sách thời kỳ và những vật thể vật chất ghi lại mạng lưới tình bạn và sự hợp tác chặt chẽ giữa các nhà tư tưởng và nghệ sĩ cam kết đổi mới nghệ thuật về mặt tinh thần.
Những nghệ sĩ nổi tiếng gồm Maurice Denis, Émile Bernard, Gino Severini (với các tác phẩm cho các nhà thờ Thụy Sỹ do Đức Hồng y Charles Journet quảng bá), Georges Rouault (có lẽ là nghệ sĩ gần gũi nhất với Maritain) và Marc Chagall, một người bạn thân của Raïssa, người có những câu chuyện trực quan thể hiện một sự nhạy cảm độc đáo lấy cảm hứng từ văn hóa dân gian Do Thái.
Triển lãm còn bao gồm các tác phẩm của Henri Matisse, với Nhà nguyện Vence nổi tiếng của ông, và nghệ sĩ người Mỹ William Congdon, một nghệ sĩ có nguồn cảm hứng huyền bí mạnh mẽ, được Maritain biết đến trong những năm dẫn đến công đồng.
Ngoài ra còn có linh mục dòng Đaminh Marie-Alain Couturier, một nhà cải tiến vĩ đại khác của nghệ thuật thiêng liêng ở Pháp. Quan điểm của ông, tiến bộ hơn và khác biệt hơn so với Maritain, được đưa vào triển lãm như một dấu hiệu cho thấy sự cởi mở của Đức Giáo hoàng Phaolô VI đối với nhiều luồng tư tưởng Công giáo đương đại.
Được giám tuyển bởi Micol Forti, người đứng đầu bộ sưu tập nghệ thuật hiện đại và đương đại của Bảo tàng Vatican, triển lãm này nằm ở trung tâm của triển lãm dành riêng cho nghệ thuật đương đại, giữa Phòng Raphael và Nhà nguyện Sistine.
Triển lãm là kết quả của sự hợp tác giữa Bảo tàng Vatican và nhiều tổ chức văn hóa khác nhau, gồm Đại sứ quán Pháp tại Tòa Thánh, Viện Pháp-Trung tâm St. Louis, và Thư viện Quốc gia và Đại học Strasbourg.
Jos. Nguyễn Minh Sơn